གནད་བསྡུས།
དཔྱད་རྩོམ་འདིར་རྩོམ་རིག་མིའི་རིགས་རིག་པ་དང་། བརྩམས་སྒྲུང་ཚིག་རྒྱན་རིག་པ། དོན་བརྗོད་རིག་པ། བོད་ཀྱི་དུས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་གི་ཤེས་བྱ་བཅས་ལ་བརྟེན་ནས། རྩོམ་པ་པོ་ཁོང་གིས་རང་ཉིད་འཚོ་སའི་མངོན་སུམ་གྱི་ཟང་ཟིང་དང་། ཚུལ་འཆོས། ལུགས་ངན། བསླུ་བྲིད་ལ་སོགས་པ་མ་བཟོད་པར་གདོད་མའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་ཆོས་མང་པོར་ཡིད་རབ་ཕྱོགས་ཤིང་། འགྲོ་བ་མི་ལ་ཆག་ཆེ་ཉམ་ང་བར་ཆད་ཡིད་གདུངས་ལ་སོགས་པའི་མི་འདོད་རྐྱེན་ངན་ཅི་རིགས་བྱུང་བའི་སྐབས་དེར། འཕྲལ་མར་འདས་པའི་དུས་ཀྱི་རང་ཡུལ་འདྲིས་པའི་དངོས་པོ་གང་རུང་ལ་དམིགས་ནས་དེ་ཉིད་ཞེན་རིག་གིས་ནན་གྱིས་དྲན་པར་བྱེད་པའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་བྱུང་བས་རྒྱང་རིང་གི་ཕ་ཡུལ་དྲན་པ་དང་། ཕྱིར་ལོག་པར་འདོད་པ། རྣམ་ཤེས་གསོ་བཅོས་ཀྱི་དྲན་ཤེས་བསྟེན་པ་བཅས་ཀྱི་མིའི་རིགས་རིག་པའི་དགོངས་དོན་ཁ་ཤས་མཆིས་པར་འདོད་པ་དང་། བསྟན་དོན་དེ་ཉིད་བདེ་བླག་ཏུ་སྟོན་བྱེད་ལ་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་དུས་དང་ངག་སྦྱོར་གྱི་དུས་གཉིས་ཀྱི་གོ་རིམ་དང་རིང་ཐུང་། མྱུལ་བུལ་བཅས་ལེགས་པར་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཐོག དྲིན་གཟོ་མི་ཤེས་པ་ལ་སོགས་པའི་མི་གཤིས་ཀྱི་ངན་ཆ་དག་ལ་ཟོལ་སྨད་དྲག་ཏུ་བྱས་འདུག་པའི་ལྟ་ཚུལ་གླེང་ཡོད།
གནད་ཚིག <<གངས>>། དགོངས་དོན། ཚིག་རྒྱན་གྱི་ཐབས་རྩལ།
གླེང་གཞི།
སྒྲུང་ཐུང<<གངས>>ནི་བརྩམས་ཆོས་ལེགས་གྲས་ཤིག་ཏུ་འདོད་དེ། བསྟན་དོན་གྱི་ཆ་ནས་མི་ལ་བློ་སྐྱེད་སྟེར་ཞིང་། མཚོན་ཐབས་ཀྱི་ཆ་ནས་ལྷ་སྒྲུང་གི་རྟོག་པའ(神话思维)་རྗེས་སུ་མཐུན་པར་བྱས་པས་ཕྱིར་རོ།། ལྷ་སྒྲུང་གི་རྟོག་པ་ཅན་དུ་བྱས་པའི་བརྩམས་ཆོས་ནི་གནའ་ཉེ་དེང་གསུམ་དུ་ཤིན་ཏུ་མང་ཞིང་། དེ་ཡང་ལྷ་སྒྲུང་གི་རྟོག་པ་ཞེས་པ་ནི་རྩོམ་པ་པོ་ཁོ་ནས་བསྐྱེད་པ་ཞིག་མ་ཡིན་པར་རིགས་རྒྱུད་ཐུན་མོང་གི་རིག་གནས་ཀྱི་བག་ཆགས་ལ་འབྲེལ་བ་ཆེ་བ་ཞིག་ཡིན། ལར་ཝེ·པུའུ་ལིག་ཨར་གྱི་ཞལ་ནས། “སྣང་འཆར་འདི་དག་རིགས་རྒྱུད་ཐུན་མོང་གི་ཚོགས་པའི་ཁྲོད་ནས་ཚེ་རབས་ཀུན་ཏུ་བརྒྱུད་ཅིང་། དེ་དག་གིས་མི་སྒེར་གྱི་སྟེང་དུ་རྟགས་མཚན་ཟབ་མོ་ཞིག་འགོད་པར་བྱེད་ལ། དེའི་མཚུངས་སུ་གནས་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་མི་སྒེར་སོ་སོ་བར་ཡང་ཕྱི་ཡུལ་གྱི་དོན་ལ་བརྩི་བཀུར་དང་། ཞེད་སྣང་། དད་ཞེན་ལ་སོགས་པའི་དྲན་ཤེས་སྐྱེད་པར་བྱེད།”ཅེས་གདོད་མའི་རྟོག་པ་ཕྲ་མོ་གང་རུང་རིགས་རྒྱུད་གང་དེའི་མི་རྣམས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་གཏིང་རིམ་དུ་བག་ལ་ཉལ་ཏེ་གནས་ཡོད་ཅིང་། ཇི་ལྟར་དུས་ཡུན་རིང་པོ་ཞིག་འདས་ནའང་མི་རྣམས་རང་ཡུལ་བཟུང་བ་ལ་གོམས་པའི་ཆ་དང་རང་འབྲས་བསྐྱེད་ནུས་པའི་ཆ་དེས་དེ་ལྟར་སྔར་རྟོགས་པའི་དྲན་འཛིན་ཡིད་ཤེས་ཀྱི་རྒྱུན་མ་ཆད་པར་གཏན་གྱི་བག་ཆགས་སད་པར་བྱེད་དོ།། སྒྲུང་ཐུང་འདིའི་དོན་གྱི་ཆ་ལ་ཅུང་ཟད་དཔག་ནའང་། བོད་རྗེ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་མི་ཡུལ་དུ་བྱོན་ཚུལ་ནི་<<ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན>>ལས། “འདི་ཉིད་མི་ཡི་ཡུལ་དུ་བྱོན་ཚུལ་ནི།། གནམ་གྱི་རིམ་པ་བཅུ་གསུམ་སྟེང་ཞེས་པ།། གཟུགས་ཁམས་འོད་གསལ་གྱི་ནི་ལྷ་རིས་ནས།། སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱིས་བྱིན་གྱིས་བརླབས་པའི་མཐུས།། ཐུགས་རྗེས་ས་སྟེང་གཤེགས་ཏེ་མི་རྗེ་མཛད།། འདི་ལ་བསྒྲགས་པ་བོན་ལུགས་ཞེས་ཀྱང་གྲགས།།” ཞེས་རྗེ་བོ་གང་ཉིད་འོད་གསལ་ལྷ་ཡི་ཡུལ་ནས་མི་ཡུལ་དུ་བྱོན་ཏེ་འགྲོ་དོན་ཚུལ་བཞིན་དུ་བསྐྱངས་ཤིང་། མཐར་རྨུ་ཐག་ལ་འཇུས་ཏེ་སླར་ནམ་མཁར་གཤེགས་པའི་ལྷ་རབས་ཀྱི་བརྗོད་སྲོལ་དང་། གླིང་རྗེ་གེ་སར་རྒྱལ་པོ་དེ་ཉིད་ཀྱང་། འཇིག་རྟེན་རྒན་པོ་དང་སྒྲུང་པ་རྣམས་ཀྱི་བག་ཆགས་སུ་སྟེང་ཕྱོགས་ལྷ་ཡི་ནས་ཡུལ་ནས་མི་ཡུལ་དུ་བྱོན་ཅིང་། འདོད་དོན་རྒྱ་ཆེར་རྫོགས་པར་གྲུབ་རྗེས་སླར་ལྷ་ཡུལ་དུ་སྐུ་ཕེབས་པའི་ཐུན་མོང་གི་དྲན་ཤེས་འདིའི་རིགས་ཀྱིས་བསྐྱེད་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་བག་ཆགས་ཤིག་གམ་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་དད་མོས་གང་ཞིག་ལ་འབྲེལ་བ་ཆེ་སྙམ། སྒྲུང་ཐུང་དུ་བྱུང་བའི་མི་སྣ་གངས་དང་གངས་གཉིས་ཀའང་ཐོག་མར་ལྟས་དང་མཚན་མ་མཚར་པོའི་ངང་ཁ་བའི་ཁྲོད་ནས་རྙེད་ཅིང་། བར་དུ་འཚར་ཞིང་ལོངས་ཏེ་གཞན་ཕན་གྱི་ལས་མང་པོ་ཞིག་འཁུར་དུ་འཁྱེར་ནའང་། མཐར་མི་རྣམས་ཀྱི་འདོད་ཧམ་དང་གཡོ་སྒྱུས་ཁོང་གཉིས་གངས་རིའི་ཕང་བར་མི་ལོག་ཀ་མེད་བྱུང་བའི་གཏམ་རྒྱུད་ཅིག་བྲིས་འདུག གཏམ་རྒྱུད་འདིའི་གདོད་རྣམ་ནི་ཇོང་གྷིའི་དགོངས་པ་ལྟར་ན། མི་སྒེར་གྱི་ཉམས་མྱོང་ལས་བྱུང་བ་མ་ཡིན་ལ། རྟིང་མའི་དུས་སྐབས་སུ་བྱུང་བའང་མ་ཡིན་པར་གདོད་ནས་གྲུབ་པ་ཞིག་སྟེ། མིའི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་བྱིང་རིམ་ན་གནས་པའི་ཤེས་མེད་ཀྱི་བག་ཆགས་ཤིག་ཡིན་པར་འདོད། བག་ཆགས་དེ་ལ་སྤྱི་པའི་ཤེས་མེད་ཀྱི་བག་ཆགས་ཟེར། བག་ཆགས་དེ་ཉིད་མི་སྒེར་གྱི་སེམས་ཁམས་དང་ལྡོག་པ་ཅན་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ཡུལ་ལུང་སྤྱི་དང་དེར་འཁོད་པའི་མིའི་ཚོགས་པ་ཡོད་དོ་ཅོག་གི་རྒྱུད་ལ་ཉེ་བར་མཚུངས་པའི་ཆོས་དང་འདུ་བྱེད་ཀྱི་རྣམ་པ་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན། ཇོང་གྷིའི་ཞལ་ནས། “གདོད་རྣམ་ནི་རྩ་བའི་ཆ་ནས་བཤད་ན་ཤེས་མེད་ཀྱི་རིགས་ཤིག་ཡིན་པ་དང་། དེ་ཉིད་མཐར་གྱིས་འདུ་ཤེས་སུ་གྱུར་ཅིང་ཚོར་བས་ཟིན་དུ་ཡོད་པའི་དུས་དེར་འགྱུར་ལྡོག་འབྱུང་བར་མ་ཟད། དེ་ཉིད་འབྱུང་སའི་མི་སྒེར་གྱི་འདུ་ཤེས་སུ་རྣམ་པར་མངོན་པའོ།།”ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། སྒྲུང་ཐུང་འདིའི་བྱུང་རྐྱེན་གཙོ་བོར་གྱུར་བའི་གདོད་མའི་རྟོག་པའམ་གདོད་རྣམ་དེ་ནི་རྩོམ་མཁན་ཁོང་གི་སྒེར་གྱི་ཉམས་མྱོང་ཁོ་ན་ལས་བྱུང་བ་ཞིག་མ་ཡིན་པར། བོད་རིགས་ཀུན་ལ་མཆིས་པའི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་བྱིང་རིམ་དུ་བག་ལ་ཉལ་བའི་སྤྱི་པའི་ཤེས་མེད་ཀྱི་བག་ཆགས་དེ་ལགས་ཤིང་། རྩོམ་མཁན་གྱིས་དུས་ད་ལྟ་བའི་མི་རྣམས་ཀྱི་འདོད་ཧམ་དང་། ཚངས་པར་མི་སྤྱོད་པའི་རྙོག་འགལ་ཚོམ་འཁྲུག་ཅན་གྱི་ཚུལ་ལ་བསམས་ཏེ་གསར་རྩོམ་གྱི་སེམས་སྐྱེད་པར་རྩོམ་པའི་དུས་སྐད་ཅིག་མ་དེར་རང་རྒྱུད་དུ་མཆིས་པའི་སྤྱི་པའི་ཤེས་མེད་ཀྱི་བག་ཆགས་དེ་ཉིད་ཤེས་པའི་རྒྱུན་ལ་འཕྲོ་བར་བརྩམས་ཤིང་། དེའི་ཁར་རྩོམ་མཁན་གྱི་ཡིད་སྔོན་དུ་སོང་སྟེ་རྟོག་བཏགས་ཀྱིས་རྒྱས་བཏབ་པ་དང་མཛེས་པའི་བཀོད་པ་བསྐྲུན་ཏེ་སྒྲུང་ཐུང་འདི་གྲུབ་པར་འདོད། གཤམ་དུ་སྒྲུང་ཐུང་འདིའི་དོན་ཉམས་དང་ཚིག་རྒྱན་གྱི་ཉམས་གཉིས་པོར་ཅུང་ཟད་བརྟག་པར་བྱ་བ་ལ།
དང་པོ། དོན་ཉམས་བརྟག་པ།
གཅིག རྒྱང་རིང་གི་ཕ་ཡུལ།
ཕྲན་གྱི་འདོད་ཚུལ་ལ། བརྩམས་སྒྲུང་མཁན་གྱིས་ཅི་ཞིག་བྲི་རྒྱུ་དང་ཇི་ལྟར་འབྲི་ཚུལ་གཉིས་ཕན་ཚུན་གནོད་བྱར་མ་བཟུང་བར་སྡེབ་ལེགས་པར་བྱ་རྒྱུ་ནི་གལ་ཆེ་བར་འདོད། དིང་སང་ཀུན་གྱིས་ཀྱང་བརྩམས་སྒྲུང་ལ་ཅི་ཞིག་བྲི་རྒྱུ་མི་གཙོ་བར་ཇི་ལྟར་འབྲི་ཚུལ་གཙོ་བའི་འདོད་ཚུལ་ཞིག་ཁ་ལ་འཁྱེར་ཅིང་འཁྱེར་ནའང་། དེར་ཡིད་རབ་ཏུ་འཐད་པའི་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་མི་འདོད་དེ། ཇི་ལྟར་འབྲི་ཚུལ་ལ་ལེགས་པར་འཐམ་པ་བརྩམས་སྒྲུང་གི་སྒྱུ་རྩལ་དར་བའི་ལྟས་ཤིག་ཏུ་བལྟར་རུང་ནའང་། དེ་ཉིད་སླར་ཡང་བརྩམས་སྒྲུང་གི་འཕྲིན་ལས་ལ་གནོད་པའི་རྐྱེན་གཅིག་མིན་པའི་ངེས་པའང་མི་འདུག་སྙམ། བརྩམས་སྒྲུང་མཁན་གྱིས་ཤེས་རབ་དང་བློ་གྲོས་ཀྱི་རྩལ་ཅི་ཡང་མ་སྤྲུགས་པར་ཕྱི་རོལ་གྱི་དོན་གང་མཆིས་མཆིས་དང་གང་འདོད་འདོད་ཐམས་ཅད་བརྗོད་བྱར་གདམ་སྟེ། སེམས་ཅན་ལ་ཕན་ཐོགས་ན་སྙམ་པའི་རྒྱུའི་ཀུན་སློང་མ་གཡོས་པར་ཇི་ལྟར་འབྲི་ཚུལ་གྱི་ལས་གཅིག་པོར་གཞོལ་ཆེ་བ་ཙམ་གྱིས་རྩོམ་པའི་ཡོན་ཏན་ཚུལ་བཞིན་དུ་རྒྱས་དཀའ་བར་འདོད། ཨ་ལག་ཤ་ངག་དབང་བསྟན་དར་ལྷ་རམས་པའི་ཞལ་ནས། “ཡོན་ཏན་གསུམ་པོ་གང་རུང་གིས་རུང་ཙམ་ཡིན་ཡང་ཀུན་སློང་མ་དག་ན་གཞན་ཕན་ཆུང་བས་བསམ་པ་བཟང་བ་གལ་ཆེ”ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། རྩོམ་མཁན་སུ་ལ་མཚོན་ནའང་། གཞན་ལ་ཕན་འདོད་ཀྱི་བློ་ཞིག་སྔོན་དུ་སོང་སྟེ་འབྲི་འདོད་ཀྱི་དོན་བཟང་པོ་ཞིག་ཉེ་བར་བླང་རྒྱུ་ནི་གལ་ཆེ་བར་སེམས། རྒྱའི་རྩོམ་རིག་མཐའ་དཔྱོད་སྨྲ་བ་ལིས་ཅན་ཅོན་གྱི་ཞལ་ནས། “མི་ཚེའི་རྩ་བའི་གནད་དོན་དག་ལ་ཡིད་རབ་ཕྱོགས་ཤིང་། གནད་དོན་དེ་དག་ལ་གདོང་གཏོད་པར་བརྩོན་པའི་རྩོམ་པ་པོ་ནི་ད་གཟོད་ཕུལ་ཏུ་བྱུང་བའི་རྩོམ་པ་པོ་ཡིན་ལ། བརྩེ་བ་དང་སྨོན་ལམ་གྱིས་གཏམས་པའི་བརྩམས་ཆོས་དག་ལ་མ་འོངས་པའི་ཚེ་ན་ད་གཟོད་མཚུངས་མེད་གཟི་བྱིན་གྱི་དཔལ་རྒྱས་པར་ངེས།”ཞེས་གསུངས་པའང་རྩོམ་པའི་ལས་ལ་མཚོན་ན་ཐོག་མར་ཅི་ཞིག་བྲི་བ་ལ་ལེགས་པར་བསམ་རྒྱུ་གལ་ཆེ་བར་བསྟན་འདུག་སྙམ། དེ་བས། རྒྱུའི་ཀུན་སློང་གིས་བསྐུལ་བའི་ཅི་ཞིག་བྲི་བར་བྱ་བ་ལ་ལེགས་པར་བསམ་ཐོག་ཇི་ལྟར་འབྲི་བའི་ཚུལ་ལ་ཐབས་ཤེས་བསྟེན་ན་གསེར་ལ་ཕྲ་རྒྱན་ལྟ་བུའི་ཉམས་བཟང་འོང་ཞིང་། གཉིས་ཀར་འཐུས་ཤོར་མ་བྱུང་བའི་བརྩམས་ཆོས་དེ་ཉིད་ད་གཟོད་ཉི་འོག་གི་སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱིས་ནམ་ཞར་བརྗེད་དུ་མེད་དོ།།
སྒྲུང་ཐུང་འདིའི་བརྗོད་འདོད་ཀྱི་དོན་ནི་རྒྱ་ཆེ་ལ་གཏིང་ཟབ་པ་ཞིག་སྟེ། རྩོམ་མཁན་གྱིས་གདོད་མ་རིང་ལུགས་དང་དེང་རབས་རང་བཞིན་གཉིས་ཀྱི་འགལ་རྐྱེན་ཡིད་དུ་བྱས་པ་དང་། དེ་ཡིས་བསྐྱེད་པའི་ཆག་ཆེ་ཉམ་ང་ལ་སོགས་པའི་འགྲོ་བ་མིའི་མི་སྡུག་པའི་བསམ་སྦྱོར་གྱི་མཚན་མ་མངོན་པར་མཚོན་པ་དེའོ།། སྒྲུང་དུ“རྒྱང་རིང་གི་ཕ་ཡུལ”ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ལྡེམ་དགོངས་ཅན་འདི་ཐེངས་ལྔ་དྲུག་ཙམ་ལ་ཐོན་ཞིང་། སྒྲུང་དུ་གསལ་བ་བཞིན། “་་་་་་ (ཁ་བ་མར་མར་འབབ་དུས།། ཕ་ཡུལ་ཡུལ་ལ་འཁོར་བྱུང་།།) གླུ་འདི་ལེན་གྱིན་ལེན་གྱིན་བདག་གིས་ཀྱང་རྒྱང་རིང་གི་ཕ་ཡུལ་དབང་མེད་དུ་དྲན་པ་དང་། མྱུར་དུ་ཕ་ཡུལ་ལ་ལོག་འདོད་ཀྱི་འདུན་པ་དྲག་པོ་ཞིག་སྐྱེས་པར་མ་ཟད། དངོས་གནས་ཕ་ཡུལ་དུ་བསླེབས་པ་དང་འདྲ་བའི་ཚོར་སྣང་ཞིག་ཀྱང་སྐྱེས་འོངས་་་་་་།”ཞེས་རང་ཡུལ་འདྲིས་པའི་དངོས་པོ་གང་རུང་ལ་དམིགས་ནས་དེ་ཉིད་ཞེན་རིག་གིས་ནན་གྱིས་དྲན་པར་བྱེད་པའི་སྐྱོ་ཤས་ཀྱི་སེམས་ཁམས་དེས་དུས་ད་ལྟ་བའི་མིའི་མི་གཤིས་དང་ཀུན་སྤྱོད་ཡ་མ་བརླ་དེར་ཟོལ་སྨད་གང་འཚམ་ཞིག་བྱས་འདུག་ཅིང་། གངས་དང་གངས་གཉིས་ཀའང་མཇུག་མཐར་གཞན་དབང་གི་རྐྱེན་པས“རྒྱང་རིང་གི་ཕ་ཡུལ”དུ་ལོག་པ་རེད། “དོན་དམ་རང་བཞིན་གྱི་སྲོལ་རྒྱུན(substantive tradition 实质性传统)་ཕལ་མོ་ཆེ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་གདོད་མའི་སེམས་ཁམས་ལ་མངོན་པར་ཕྱོགས་འདོད་ཀྱི་ཚུལ་ཅན་ཏེ། དཔེར་ན། དབང་གྲགས་ལ་བསྐུར་བསྟི་བྱེད་པ་དང་། བཟང་སྤྱོད་སྲུང་བ། འདས་པའི་དུས་དྲན་པ། ཕ་ཡུལ་དང་རིགས་སྤྱི་ལ་ཞེན་ཆགས་པ། དཀོན་མཆོག་ལ་དད་མོས་བྱེད་པ། ཁྱིམ་ཚང་གི་དྲོལ་འཁོལ་ལ་རེ་ཞིང་སྨོན་པ་ལ་སོགས་པ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་སྲོག་ཆགས་སུ་གྱུར་བའི་མིའི་རིགས་ཀྱི་གདོད་མའི་སེམས་ཁམས་ལ་མཁོ་བའི་ཆོས་དག་གོ”ཞེས“རྒྱང་རིང་གི་ཕ་ཡུལ”ལ་ཞེན་ཆགས་པར་བྱེད་པ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་གནས་ལ་སྨན་ཞིང་། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་རྨུ་ཐག་སྲིང་བྱེད་ལ་ཉེ་བར་མཁོ་བའི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་སེམས་ཁམས་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་ཏུ་བཤད། གངས་དང་གངས་ཀྱང་འཇིག་རྟེན་མི་ཡུལ་དུ་བསླེབས་ཏེ་ལྷག་བསམ་དང་བཟང་སྤྱོད་གཞན་དོན་ལ་ཕུལ་བར་བརྩམས་ནའང་། མ་རུང་བའི་ཚོགས་ཀྱི་སྦྱོར་ངན་རྣམ་པར་དར་བའི་དབང་གིས་མཐར་དྭངས་གཙང་གི་གངས་རིའི་ཕང་བར་ལོག་ཅིང་། དེ་ནི་ཁོང་གཉིས་ཀྱི“རྒྱང་རིང་གི་ཕ་ཡུལ”དང་། མིའི་རིགས་ཀྱི་གདོད་མའི་སེམས་ཁམས་ལ་འཁྲེང་བའི་བག་ཆགས་དང་། འཁོར་བའི་འགལ་འདུ་ལས་བྱུང་བའི་རྩོམ་མཁན་གྱི་དབུགས་དབྱུང་ཕྲ་མོ་དང་། སྲོལ་རྒྱུན་ལ་བློ་སོང་བའི་འབྲས་རྟགས་བཅས་ཀྱིས་གྲུབ་པར་བྱས་པའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཡིད་བརྙན་མཆོག་ཏུ་གྱུར་བ་ཞིག་གོ།
བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་ན། ཉི་འོག་གི་རྩོམ་པ་པོ་རེ་རེར་ཁོང་ཉིད་འཁྲེང་སའི་རྒྱང་རིང་གི་ཕ་ཡུལ་རེ་རེ་ཡོད། དེ་ཉིད་ཡོད་པས་ཁོང་ཚོ་ལ་སྐྱིད་སྡུག་ཟམ་མ་ཆད་པར་བྱུང་དང་བྱུང་བཞིན་ཡོད་ཅིང་། དེ་འབྲེལ་གྱི་སྒྱུ་རྩོམ་ཡང་འགྲོ་བ་སེམས་ཅན་མཛེས་པའི་དཔལ་དུ་བལྟམས་དང་ལྟམ་བཞིན་པའོ།། སྒྲུང་ཐུང་འདིར་ཡང་རྒྱང་རིང་གི་ཕ་ཡུལ་གང་ལ་དྲན་པ་བསྟེན་པའི་འདུ་བྱེད་དེ་ཉིད་ཡི་གར་འོང་སྟེ། “དྲན་པ་ཉམས་ན་ཆོས་ཀུན་འཇིགས།།”ཞེས་པ་ལྟར། རང་ཉིད་སྔར་གོམས་ཤིང་འདྲིས་པའི་ཆོས་དེ་དྲན་པར་བྱས་ཏེ་དེ་འབྲེལ་གྱི་རིག་གནས་ཀྱི་བག་ཆགས་མི་ཉམས་པར་བགྱིས་པ་དང་། ད་ལྟའི་འཚོ་བའི་གནས་སྐབས་སུ་བྱུང་བའི་ཚུལ་འཆོས་དང་། ཟོལ་ཟོག འདོད་ཧམ། ལོག་སྤྱོད། འཁྲུག་ལོང་། ཡིད་གདུངས། དྲིན་ལན་ལོག་འཇལ་ལ་སོགས་པའི་དབང་གིས་ལུགས་ལྡོག་གི་སྤྱི་ཚོགས་འཕོ་འགྱུར་གང་ཞིག་བསྐྱེད་པའི་ཚུལ་ངན་དེར་ཁ་གཏད་དེ། འུ་ཐུག་ཅིང་ཐབས་ཟད་ནའང་དྲན་པ་གསོ་བའི་ཞིམ་མངར་གྱི་ཐིགས་པ་འདི་ཉིད་སྒྲུང་ཐུང་འདིའི་སྲོག་གི་དབང་བོར་འཐིམས་པ་དགེའོ།།
.
གཉིས། ཕྱིར་ལོག་པ།
སྒྲུང་ཐུང་འདིའི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་མ་ཡིན་པའི་དོན་ལ་བརྟག་ཚེ་ཕྱིར་ལོག་པའི་ངང་ཚུལ་བསྟན་པ་ནི་དེའི་དོན་ཉམས་ཀྱི་ལེ་ལག་ཅིག་སྟེ། གངས་དང་གངས་གཉིས་ཀ་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་གྱི་ངང་ནས་འཇིག་རྟེན་མི་ཡུལ་དུ་བསླེབས་ཤིང་། བར་སྐབས་ཤིག་ལ་ཁོང་གཉིས་ཀྱི་ལས་ཀ་སྒྲུབ་སའི་ཡུལ་ལུང་དེར་གངས་སྐྱོན་ཆེན་པོ་ཞིག་བྱུང་བ་དང་། ཡུལ་མི་དག་ཐབས་ཟད་འུ་ཐུག་གི་གནས་སུ་གྱར་བའི་དུས་སྡུག་དེ་ཉིད་བཟློག་ཆེད། གངས(བུ)་ཀྱིས་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་གྱི་ལུས་ཕུང་ངོ་མཚར་པོ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཡོང་སྒོ་བསགས་པ་དང་། རིམ་བཞིན་གངས་སྐྱོན་བསལ་བ་དང་འཚོ་ཚིས་ཀྱི་ཉམས་བཟང་ཤར་བར་བརྩམས་པའི་མོད་ལ་མི་རྣམས་ཀྱི་འདོད་ཧམ་ཇེ་ཆེར་འཕེལ་བ་སྟེ། གངས(མོ)་ཀྱི་ལུས་ཕུང་ཡང་མི་ལ་བསྟན་ཏེ་པར་དུ་གདབ་རྒྱུའི་གཡོ་སྒྱུ་བཤམས་པ་དང་བཙན་ཤེད་དགོལ་བར་བརྩམས་པ་ན། གངས་དང་གངས་གཉིས་མི་གཤིས་ཀྱི་རྫབ་དོང་དེ་ལ་སྐྱོ་བ་གཏིང་ནས་སྐྱེས་ཤིང་། ལེགས་ཚོགས་ཀྱི་ལས་འཕྲོ་བསྐྱུར་ཏེ་སླར་ཡང་ངོ་མཚར་བའི་ངང་ནས་ཕྱིར་གངས་རིའི་ཕང་བར་ལོག་པའོ།།
གངས་དང་གངས་གཉིས་ཀ་མི་གཤིས་ཀྱི་ངན་ཆ་ལ་ཨ་ཐང་ཆད་དེ་ཕྱིར་ལོག་པའི་སྐད་ཅིག་མ་དེར། རྩོམ་པ་པོར་དགའ་སྐྱོ་འདྲེས་མའི་དབུགས་དབྱུང་ཞིག་ཐོབ་ཅིང་། ང་ཚོ་ཀློག་པ་པོར་ཡང་བསམ་པར་བྱ་བའི་སེམས་དོན་ཞིག་བསྩལ། <<སྒྲུང་གཏམ་གངས་ལས་འཕྲོས་པའི་གཏམ>>དུ། “མཇུག་མཐར་གངས་གཉིས་ཕྱིར་གངས་རིའི་མལ་དུ་ལོག་པ་དང་། སྒྲུང་གཏམ་ཡང་ཕྱིར་ལོག་པའི་མཚམས་ནས་མཇུག་བསྡུས་ཡོད་པ་དེས་ཡོད་པ་མི་གཤིས་ཀྱི་ཉམས་རྒུད—སྒོར་རྡོག་གི་མདུན་དུ་ངན་ཕྱོགས་ཀྱིས་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་པ་དེར་དམོད་མོ་བོར་བ་ལས་གཞན། ཡོད་ཚད་རང་བྱུང་ཁམས་ཏེ་གདོད་མའི་གཤིས་ལུགས་སུ་གྲུབ་པའི་དྭངས་གཙང་དང་ལྷིང་འཇགས་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་དེ་རུ་ལོག་འདོད་ཀྱི་འདུན་པ་ཞིག་ངང་གིས་བྲིས་པ་རེད།”ཅེས་པ་ལྟར། རྩོམ་པ་པོས་མི་གཤིས་ཀྱི་ནག་ནོག་དེ་ལ་ཡིད་ཕྱུང་སྟེ། ཆོག་ཤེས་དང་། ཚུལ་ལྡན། བག་ཡོད་ཀྱི་འཚོ་སྟངས་ཉམས་དགའ་བ་ཞིག་ལ་བློ་ཕྱོགས་པའི་ཚུལ་བསྟན་འདུག དེ་ཉིད་སྲིད་པའི་ངེས་པ་མེད་ནའང་། སྒྱུ་རྩལ་ལ་དྲངས་པའི་ཕུགས་བསམ་གྱི་མཛེས་སྡུག་དེས་འགྲོ་བ་སེམས་ཅན་གྱི་ཡིད་གཡོ་བར་བྱེད་ཅིང་། སྐྱོན་ཡོན་གྱི་དབྱེ་བ་གསལ་བར་བྱས་ཏེ་མིའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ལྕགས་རི་བརྟན་པར་བྱེད། ཕྱིར་ལོག་པ་ནི་གཞན་དབང་གིས་ཡིན་ནའང་། རྩོམ་པ་པོས་དེ་ཉིད་རང་དབང་གི་ཟོལ་དུ་བསྒྱུར་ཏེ་དཔལ་ཡོན་གྱིས་གཏམས་པའི་མི་རྣམས་ལ་ཟོལ་སྨད་ཤུགས་ཆེན་ཞིག་བྱས་འདུག་སྙམ།
ཕྱིར་ལོག་པར་འདོད་པའི་སེམས་ནི་མཐར་གཏུགས་ན་ལྟུང་བ་བཤག་འདོད་ཀྱི་སེམས་བྱུང་ཞིག་སྟེ། འགྲོ་བ་མི་ལ་སེམས་བྱུང་དེ་ཉིད་ཡོད་པས་འགལ་རྐྱེན་མང་པོ་ཞི་བར་བྱེད་པ་ལ་ཕན་ཐོགས། སྒྲུང་ཐུང་འདིར་ཡང་ཕྱིར་ལོག་པའི་ཚུལ་ཅན་ཞིག་ཤུགས་སུ་བསྟན་པ་ནི་སྒྱུ་རྩལ་པའི་ལྟུང་བཤགས་བྱེད་སྟངས་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་སྟེ། མི་དགེ་བའི་གནས་ལས་ལྡོག་འདོད་ཀྱི་སེམས་བསྐྱེད་པར་བྱས་ཏེ་བསོད་ནམས་དང་བདེ་སྐྱིད་ཀྱིས་འཁྱོག་པའི་འཚོ་བ་གང་ཞིག་ཡིད་དུ་བྱས་པ་ནི། མཐར་གཏུགས་ན་བརྩམས་ཆོས་དེ་ལ་སྨོན་ལམ་བཟང་པོའི་མདངས་ལྡན་ཞིང་མཐུ་མངའ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ཡོད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་སོ།།
.
གསུམ། རྣམ་ཤེས་གསོ་བཅོས།
ད་དུང་ཞིབ་པར་བརྟག་ཅིང་དཔྱད་ན། སྒྲུང་ཐུང་འདིའི་དོན་ཉམས་ལ་རྣམ་ཤེས་གསོ་བཅོས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་མཆིས་པར་འདོད་དེ། རྩོམ་པ་པོས་དེང་རབས་རང་བཞིན་ལ་སུན་ཕྱུང་སྟེ་དཔལ་ཡོན་གྱིས་བསླད་པའི་མིའི་བསམ་སྦྱོར་དྲི་མ་ཅན་དེ་ཉིད་བསྐྱབ་པར་འདོད་པས་སོ།། སྤྱིར་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རིགས་སུ་གྱུར་བའི་ཆོས་རྣམས་ཐོག་མར་བྱུང་དུས་སུ་དེར་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཞེད་སྣང་དང་། གཏོད་བྲལ། སྐྱོ་ཤས་སོགས་ཞི་བྱེད་ཀྱི་དགོས་ཆེད་ཅིག་ཡོད་པར་བསམས་ན། སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་ཀྱང་དེ་བཞིན་ཏེ། “རྩོམ་རིག་གིས་རྣམ་ཤེས་ལ་དགའ་བདེ་སྩོལ་ནུས་པ་ནི། དེས་རྟོག་བཟོ་དང་འཆར་ཡན་ལ་བརྟེན་ནས་མིའི་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ནད་ལ་རྒོལ་བའི་སྟོབས་ཤུགས་སློང་བར་བྱས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་སོ།།”ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། སྙན་ངག་དང་། གཏམ་རྒྱུད། ངག་རྒྱུན། འདོན་ཆོག་ལ་སོགས་པའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཉམས་དང་ལྡན་པའི་སྐྱེས་བུའི་ངག་གི་རྣམ་པར་རིག་བྱེད་ལ་མ་གཞི་ནས་འགྲོ་བ་སེམས་ཅན་གྱི་སེམས་ནད་གསོ་བའི་རྐྱེན་ནུས་མཆིས་པ་ཡིན། དཔལ་ལྡན་རྒྱུད་བཞིའི་མན་ངག་རྒྱུད་ལས་རྣམ་ཤེས་སྨྱོ་བྱེད་ཀྱི་ནད་གསོ་ཐབས་བཤད་པའི་སྐབས་སུ། “ཡིད་གདུངས་ཆོས་ནོར་གཏམ་སྙན་གྲོགས་ཀྱིས་གསོ།།”ཞེས་བྱུང་བ་ལྟར། ཡིད་གདུངས་པ་སོགས་ཀྱིས་སེམས་ཁམས་སྐྱོན་ཅན་དུ་ཆགས་པ་དེར་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་གཏམ་སྙན་གྱིས་གོ་ཆོད་པའི་གནས་ལུགས་བསྟན་པ་དེ་ལ་བློ་ཞིབ་མོས་བསམ་པར་རིགས་སོ།། སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་ལ་དེ་འདྲའི་བྱེད་ནུས་འཐད་ལྡན་ཡིད་དུ་འབབ་པ་ཞིག་ཡོད་ནའང་། “ངས་མི་རྣམས་ཀྱིས་སྨན་པའི་མཛུབ་སྟོན་ཁོ་ནའི་འོག་ནས་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་བརྩམས་ཆོས་ལ་བལྟ་དགོས་པར་འདོད་པ་མ་ཡིན། ངས་ལྷན་རྒྱས་ལ་དྲན་ཞིག་བསྐུལ་བར་འདོད་པ་ནི། ད་ཆའི་སྨྱོ་ཧམ་དང་ཟིང་ལོང་གི་སྤྱི་ཚོགས་འདི་འདྲ་ཞིག་ཏུ་རྩོམ་རིག་དང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་འགྲོ་བ་མིའི་གསོ་བཅོས་ལ་ཕན་པའི་ནུས་སྟོབས་ཆེན་པོ་དེར་སྣང་ཆུང་བྱེད་མི་རིགས། ཡིད་ཕངས་པ་ཞིག་ལ། སྙན་ངག་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་ཁོང་ཚོར་དེའི་ཕྱོགས་ཀྱི་འཇོན་ནུས་ཡོད་པ་གསལ་བར་མ་ངེས་པ་དེའོ།།”ཞེས་སྒྱུ་རྩོམ་ལ་མངའ་བའི་གསོ་བཅོས་ཀྱི་ནུས་པ་ལ་ངེས་ཤེས་ཡང་དག་ཅིག་བསྐྱེད་དགོས་པ་གལ་ཆེན་དུ་མཐོང་བར་རིགས་སོ།།
སྒྲུང་ཐུང་འདིར་ཡང་གོང་སྨྲས་བཞིན། དེང་རབས་རང་བཞིན་གྱི་མི་སྡུག་པའི་ཆ་ལ་སུན་ཕྱུང་སྟེ་དཔལ་ཡོན་གྱིས་བསླད་པའི་མིའི་རྣམ་ཤེས་དྲི་མ་ཅན་དེ་གསོ་བར་བྱེད་པའི་རྒྱུའི་ཀུན་སློང་དང་ལྡན་པས་སོ།། གནའ་བོའི་དུས་ཀྱི་རྫུ་འཕྲུལ་དང་གསོ་དཔྱད་མཉམ་དུ་འདྲེས་པའི(巫医文学)་རྩོམ་རིག་ལ་སྔགས་མཐུའི་སྟོབས་ཆེ་ཞིང་། ད་ལྟའི་རྩོམ་རིག་ལ་སྟོང་བསམ་དང་འཆར་སྣང་གི་ལམ་ནས་དོན་བརྗོད་ཀྱི་ཕྲེང་བ་སྤེལ་ཅིང་། དེ་བཞིན་དུ་མིའི་སེམས་ནད་གསོ་བ་ལ་ཕན་ནུས་གཅིག་མཚུངས་སུ་ལྡན་པ་ཡིན། སྒྲུང་ཐུང་འདི་ནི་ཕྱི་མའི་རིགས་སུ་གཏོགས་ཏེ། དོན་བརྗོད་རང་བཞིན་གྱི་གཏམ་རྒྱུད་ལ་བརྟེན་ནས་དེང་རབས་སུ་འཚོ་བའི་མིའི་སེམས་ཁམས་རྒྱུན་ལྡན་མ་ཡིན་པ་དེ་གསོ་བར་རྩོལ་བ་བསྐྱེད་པའོ།། གལ་ཏེ། སྒྲུང་ཐུང་འདི་སྒྱུ་འཕྲུལ་དངོས་ཡོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ཏུ་བལྟས་ན། སྒྱུ་འཕྲུལ་དངོས་ཡོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་ཕལ་མོ་ཆེ་ནི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྟོག་པ(巫术思维)་ལ་བརྟེན་ནས་རྟོག་བཟོ་དང་ཕྱི་དོན་རྣམ་པར་བསྲེས་ཤིང་། ངོ་མཚར་བའི་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་བྱུང་རིམ་རྒྱ་མཚོའི་རླབས་ལྟར་འཕྱོ་བར་བྱས་ཏེ་སྲོག་དང་རྒྱན་གཉིས་ཆ་ལ་གདོད་མ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་འཛོམས་པར་བྱེད་པ་ཡིན། དེ་བས་སྒྱུ་འཕྲུལ་དངོས་ཡོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཉམས་དང་ལྡན་པའི་སྒྲུང་ཐུང་འདི་ལའང་གདོད་མ་ལ་མངོན་པར་ཕྱོགས་པའི་བརྗོད་དོན་ཉིད་མཆིས་པས་སྒྱུ་འཕྲུལ་དངོས་ཡོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་ཞིག་གམ་མིའི་རིགས་རིག་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་དཔེ་མཚོན་ཅན་ཞིག་ཏུ་འདོད་པ་ཡིན།
མདོར་ན། སྒྲུང་ཐུང་འདིའི་དོན་ཉམས་ལ་རྒྱང་རིང་གི་ཕ་ཡུལ་ལ་སྨོན་པ་དང་། ཕྱིར་ལོག་པར་འདོད་པ། དེང་རབས་ཀྱི་མིའི་རྣམ་ཤེས་སླད་ཅན་དེ་གསོ་བར་བྱ་བ་ལ་སེམས་བསྐྱེད་པ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་བདོག་པས། མིའི་རིགས་རིག་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་ཡག་པོ་ཞིག་ཏུ་འདོད་ལ། རིག་གནས་དང་རྩོམ་རིག་གི་འབྲེལ་བའི་གཟེར་ཟམ་དེ་ཉིད་བརྟན་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུ་དོན་ལྡན་ཞིག་ཏུའང་སྙམ། དེ་ཡང་། སྒྲུང་ཐུང་དུ་བྱུང་བའི་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་དང་། རྒྱང་རིང་གི་ཕ་ཡུལ། མཇུག་མཐའི་གནས་མལ། ཁ་བ། གངས་རི་ལ་སོགས་པའི་ཐ་སྙད་འདི་དག་གི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་དོན་ལ་བསམ་ན་ཆེས་སྤྱིར་བཏང་བ་ཞིག་ཏུ་ཡོད་ནའང་། རྩོམ་པ་པོའི་སྐབས་དེའི་བརྗོད་འདོད་ལས་བྱུང་བའི་ཐ་སྙད་འདི་དག་གིས་ཚིག་གི་ཤུགས་དང་དོན་ཀྱི་སྐབས་ལ་ཡིད་འགྱུར་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་སྤྲོས་ཡོད་པ་གཏན་ཁེལ་ཡིན་ལ། ཡིད་འགྱུར་དེས་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་དགོངས་དོན་གསལ་བར་བྱས་ཤིང་རིན་ཐང་གི་ལྟ་བའང་བརྟན་པར་བྱས་པ་ཡིན། “ཐ་སྙད་རང་གི་ནང་དོན་ལས་གལ་ཆེ་བ་ཞིག་ནི་ཐ་སྙད་དེར་འཕྲོས་པའི་སྐྱེས་བུའི་རྣམ་རྟོག་གི་དོན་གྱི་ཆ་དེ་ཡིན། དེ་ལས་ཀྱང་ང་ཚོའི་རྒྱུད་དུ་རང་བྱུང་གིས་ཚུར་སྣང་བའི་ཚོགས་སྤྱིའི་བསྡུས་བརྗོད་ཀྱི་ཐ་སྙད་དག་ཡིན།”ཞེས་པ་ལྟར། བསྡུས་བརྗོད་དང་དགོངས་དོན་སྦྲུམ་པའི་ཐ་སྙད་དེ་དག་གིས་ང་ཚོའི་འདུ་བྱེད་ལེགས་པར་བསྒྱུར་བ་ལ་ནུས་པ་འགངས་ཆེན་བཏོན་དང་འདོན་བཞིན་ཡོད། རིག་གནས་ཀྱི་སྲོག་དབང་ལ་བརྡབ་གསིག་ཐེབས་བཞིན་པའི་དུས་སུའང་། བསྡུས་བརྗོད་ཀྱི་མཚོན་དོན་མཆིས་པའི་ཐ་སྙད་དེ་དག་གིས་མི་རིགས་དེའི་རིག་གནས་ཀྱི་བག་ཆགས་དང་མཚན་མ་ཡུན་རིང་པོར་གཟུང་བར་ནུས་སོ།།
.
གཉིས་པ། ཚིག་རྒྱན་བརྟག་པ།
གླེང་མ་ཐག་པའི་དོན་ཉམས་ཀྱི་གནད་དེ་དག་སྟོན་བྱེད་ལ་སྒྲུང་ཐུང་འདིས་བརྩམས་སྒྲུང་གི་ཚིག་རྒྱན་གྱི་ཐབས་རྩལ་གཙོ་བོ་གཉིས་ལྷུར་བླངས་ཡོད་པར་འདོད་དེ། དེ་ནི་བརྩམས་སྒྲུང་གི་དུས་དང་། ཟོལ་སྨད་གཉིས་སོ།། གཤམ་ནས་རེ་རེ་བཞིན་གླེང་བར་བྱ་བ་ལ།
.
དང་པོ། དུས།
འཇུ་མི་ཕམ་འཇམ་དབྱངས་རྣམ་རྒྱལ་རྒྱ་མཚོའི་ཞལ་ནས། “ཤེས་བྱའི་རྣམ་གཞག་ཕལ་མོ་ཆེ་ནི་དུས་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་དུ་ཆུད་དགོས་པ་ཡིན”ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། བརྩམས་སྒྲུང་གི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་གསང་གནད་བརྟོལ་བར་བྱ་བ་ལའང་དུས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ནི་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ཞིག་ཡིན། བོད་ཀྱི་མཁས་དབང་སྔ་མ་རྣམས་ཀྱིས་མངོན་པ་མཛོད་དང་ཚད་མའི་གཞུང་གི་རིགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དུས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་གསལ་བར་བྱས་ཡོད་དེ། མི་ཕམ་མཁས་འཇུག་ལས། “དུས་ཞེས་བྱ་བ་ནི་གསུམ་སྟེ། རྒྱུ་འབྲས་གཉིས་ཀ་སྤྱད་ཟིན་པ་ལ་འདས་པའི་དུས་ཞེས་སྔོན་བྱུང་ཟིན་ནས་འགག་པའོ།། རྒྱུ་སྤྱད་ལ་འབྲས་བུ་སྤྱད་མ་ཟིན་པ་ད་ལྟ་བའི་དུས་སོ།། རྒྱུ་ཡོད་ཀྱང་ད་ལྟ་རྒྱུ་མ་ཚང་བས་འབྲས་བུ་ཡང་སྤྱད་དུ་མེད་པ་ལ་མ་འོངས་པའི་དུས་ཞེས་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟར་དུས་གསུམ་པོ་དག་ནི་དངོས་པོ་རྣམས་ཀྱི་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་སྣང་བ་ལ་བརྟེན་ནས་རྣམ་གཞག་གི་སྒོ་ནས་བཏགས་པའོ།།”ཞེས་དང་། ཡང་དེ་ལས། “རང་གི་སྣང་ཚུལ་ཙམ་ལས་དུས་སུ་བཏགས་པ་ཙམ་ཡིན་གྱི་དོན་ལ་དུས་ཞེས་རྫས་སུ་གྲུབ་པ་གང་ཡང་མེད་པ། རྨི་ལམ་ན་དུས་རིང་ཐུང་སྣ་ཚོགས་སྣང་བ་ལྟར་རང་གི་རྟོག་པའི་དབང་གིས་ཆོས་ཁ་ཅིག་འདས་པ། ཁ་ཅིག་ད་ལྟ་བ། ཁ་ཅིག་མ་འོངས་པར་བཞག་ནས་སྣང་གི གནས་ལུགས་ལ་ཆོས་གང་ཡང་སྔར་འགག་པ་མེད་ལ། ད་ལྟར་སྐྱེ་བའང་མེད། མ་འོངས་པ་ན་འབྱུང་བར་འགྱུར་བ་ཡང་མེད་དེ་དུས་གསུམ་མཉམ་པ་ཉིད་དུ་རྟོགས་ན་དུས་ལ་ཡང་དག་པར་མཁས་པ”ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། སྒྱུ་རྩོམ་དུ་བྱུང་བའི་དུས་ཀྱང་རྩོམ་པ་པོའི་རྟོག་པའི་དབང་གིས་བཞག་པ་ཅན་ཡིན་ཕྱིར། བརྩམས་སྒྲུང་གི་དུས་ཞེས་པའང་དེ་ལས་མ་འདས་ཏེ། བརྩམས་སྒྲུང་སྒྱུ་རྩལ་རིག་པ་དང་དོན་བརྗོད་རིག་པའི་གཞུང་མང་པོར་དེ་ལ་ “གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་དུས(故事时间)དང་ངག་སྦྱོར་གྱི་དུས(话语时间)”ཞེས་རིགས་ཆེན་པོ་གཉིས་སུ་ཕྱེས་ཤིང་། སྔ་མ་ནི་སྒྲུང་དུ་བྱུང་བའི་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་ཕྲེང་བ་རྒྱུ་འབྲས་ཅན་དུ་སྤེལ་བའི་དུས་ཀྱི་ཆ་དེ་ཡིན་ཞིང་། ཕྱི་མ་ནི་རྩོམ་པ་པོས་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་དགོངས་དོན་དང་སྒྲིག་གཞི་ལ་མཛེས་ཉམས་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་བཏོད་ཆེད་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་དུས་རིམ་ཁྲོད་ནས་དོན་གྱི་སྐབས་ལ་གཞིགས་ཏེ་དུས་ཀྱི་རིང་ཐུང་ལ་ཚོད་འཛིན་བགྱིད་པ་དང་། དུས་སྔ་ཕྱིའི་གོ་རིམ་སྣོལ་ཅིང་སྡེབ་པ། ངག་སྦྱོར་སྤེལ་ཐེངས་མང་ཉུང་གི་ཁྱད་ཕྱེད་པ་ཅན་གྱི་དུས་ཀྱི་ཆ་དེ་ཡིན་ཏོ།།
དངོས་པོ་རྣམས་དུས་སྐད་ཅིག་མའི་སྐྱེ་འགག་གི་ཕྲེང་བ་རིམ་བྱུང་ཙམ་ཡིན་པས་སྐད་ཅིག་མ་ལ་དུས་མཐའི་སྐད་ཅིག་མ་དང་བྱ་རྫོགས་ཀྱི་སྐད་ཅིག་མ་གཉིས་སུ་ཕྱེས་ཤིང་། ཕྱི་མ་ནི་མི་ཕམ་མཁས་འཇུག་ལས། “གཉིས་པ་བྱ་བ་གང་ཡིན་པ་དེ་མགོ་བརྩམས་ནས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་བར་གྱི་ཡུན་ལ་འཇོག་པས་བྱ་བ་ལ་ལྟོས་ནས་རིང་ཐུང་མ་ངེས་པ་སྣ་ཚོགས་པ་ཡོད་དེ། ཐུང་བ་སེལ་གོ་གཏོགས་པའི་བྱ་བ་རྫོགས་པ་ལ་ཡང་དེའི་མིང་ཐོབ་ཅིང་། རིང་བ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ས་དང་པོར་ཐུགས་བསྐྱེད་ནས་མཐར་བླ་མེད་བྱང་ཆུབ་མངོན་དུ་མཛད་པའི་བར་ལ་ཡང་བྱ་བ་རྫོགས་པའི་སྐད་ཅིག་གཅིག་ཏུ་འདོད་རུང་བ་ཡིན་ནོ།། དེ་ལྟར་དངོས་པོ་རྣམས་ཀྱི་ཡུན་ལ་སྐྱེས་བུའི་འདོད་པའི་དབང་གིས་དུས་སུ་བརྡ་འདོགས་པའི་ཕྱིར།”ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། དེང་གི་བརྩམས་སྒྲུང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རྣམ་གཞག་དང་དོན་བརྗོད་རིག་པའི་གཞུང་དུ་བཤད་པའི་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་དུས་དང་ངག་སྦྱོར་གྱི་དུས་ཀྱང་བྱ་རྫོགས་སྐད་ཅིག་མའི་རང་བཞིན་དུ་འདོད་ཅིང་། བྱ་བ་ལ་ལྟོས་ནས་རིང་ཐུང་མ་ངེས་པ་སྣ་ཚོགས་པ་ཡོད་ཕྱིར་དུས་ཀྱི་རིང་ཐུང་ལ་ཁྱད་པར་བཏོད་པ་དང་། དངོས་པོ་རྣམས་ཀྱི་ཡུན་ལ་སྐྱེས་བུའི་འདོད་པའི་དབང་གིས་དུས་སྣ་ཚོགས་པར་བརྡ་འདོགས་པའི་ཕྱིར་སྐྱེ་རྒ་ན་འཆི་སོགས་ནང་སེམས་ཅན་གྱི་ཕུང་པོ་ལ་བརྟེན་ནས་བཏགས་པ་ཅན་དང་། ས་བོན་དང་མྱུ་གུའི་དུས་སོགས་ཕྱིའི་ཆོས་ལ་བརྟེན་ནས་བཏགས་པ་ཅན་དང་། དང་པོར་ཐུགས་བསྐྱེད་པ། བར་དུ་ཚོགས་བསགས་པ། ཐ་མར་སངས་རྒྱས་པ་ལྟ་བུ་སོགས་བྱ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་བཏགས་པ་ཅན་མང་དུ་མཆིས། དེ་བས། བོད་རང་གི་གཞུང་ཆེན་པོ་དག་ཏུ་བཤད་པའི་དུས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ནི་སྒྱུ་རྩོམ་གྱི་གཞུང་དུ་བྱུང་བའི་དུས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་གི་རྨང་གཞིར་འགྱུར་དགོས་ཤིང་། དུས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་འགྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུ་རུའང་འགྲོ་དགོས་སོ།། སྒྲུང་ཐུང་འདིར་བྱུང་བའི་དུས་ཀྱང་དང་པོ་བྱ་རྫོགས་ཀྱི་སྐད་ཅིག་མའི་རང་བཞིན་དུ་འདོད་དགོས་ཤིང་། དེ་བཞིན་བྱ་བ་ལ་ལྟོས་ནས་རིང་ཐུང་མ་ངེས་པ་སྣ་ཚོགས་པ་ཡོད་ཕྱིར་དུས་ཀྱི་རིང་ཐུང(ངག་སྦྱོར་གྱི་དུས།)་ཡང་ཆ་མ་འཚལ་ཏེ། “མངོན་སུམ་འཚོ་བའི་ནང་དུ་ང་ཚོར་ཆུ་ཚོད་འཁོར་ལོའི་ཐག་ཐག་གི་སྒྲ་ལྡོག་ཏུ་མེད་པ་དེས་ཚད་བཀག་ཐེབས་ནའང་། རྟོག་བཟོས་གྲུབ་པའི་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་དུ་རྩོམ་པ་པོས་ངག་སྦྱོར་གྱི་དུས་དང་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་དུས་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ལ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་པ་བརྒྱུད་སྤྲོས་བརྗོད་ཀྱི་བྱེད་པས་དུས་ཚོད་ཀྱི་ཚད་བཀག་རང་བཞིན་ལ་ཅོ་འདྲི་བ་དང་འཆར་སྣང་བསྟེན་པའི་ཚུལ་མངོན་པར་བྱེད་དོ།།”ཞེས་པ་ལྟར། རྩོམ་པ་པོས་དངོས་པོ་རྣམས་ཀྱི་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་སྣང་བ་ལ་བརྟེན་ནས་ངག་སྦྱོར་གྱི་དུས་ལ་རིང་ཐུང་དང་མྱུར་བུལ་ལྡན་པར་བྱ་དགོས་པས་སོ།།
སྒྲུང་ཐུང་འདི་དོན་ཚན་ལྔ་ཡིས་གྲུབ་པར་བྱས་འདུག དོན་ཚན་རེ་རེ་ལ་དུས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་པར་གསལ་བ་རེ་མཆིས། དོན་ཚན་དང་པོ་སྒྲུང་དུ་གསལ་བ་བཞིན། “གངས་ནི་ཁ་བའི་དོན་དང་། བུ་མོ་ཞིག་གི་མིང་ཡང་ཡིན་ཏེ། ལོ་བཅོ་ལྔའི་སྔོན་གྱི་མཚན་མོ་ཞིག་ལ། ལུག་རྫི་གཅོད་པས་ཁ་བའི་ཁྲོད་དུ་རྙེད་པའི་བུ་མོ་ཞིག་གི་མིང་ཡིན།”ཞེས་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་དུས་ཚོད་དེ། ལོ་བཅོ་ལྔའི་སྔོན་གྱི་མཚན་མོ་ཞིག་ལ་ཁེལ་བར་བྱས་ཤིང་། དེ་ནས་ཇི་ལྟར་རྙེད་པའི་ཚུལ་ཏེ། ངག་སྦྱོར་གྱི་དུས་དེ་ཅུང་ཟད་དལ་བར་བྱས་པ་ནི་མཚན་མོ་དེར་ལུག་རྫི་གཅོད་པས་རང་གི་ཆུང་མ་ཡིན་ཟེར་བའི་བུད་མེད་ཅིག་གིས་བྱིས་པ་དམར་རྗེན་ཞིག་པང་ནས་ཁ་བ་ལྷབ་ལྷུབ་འབབ་པའི་ཁྲོད་ཚབ་ཚུབ་ངང་སྐྱོད་བཞིན་པའི་རྨི་ལམ་ཞིག་རྨིས་པ་དང་། རྨི་ལམ་དུ་བྱིས་པ་དེའི་ངུ་སྐད་བར་མེད་དུ་གྲགས་པ་དང་། དེ་ནས་ཁོ་རང་གཉིད་ལས་སད་པ་དང་ཞེད་སྣང་སྐྱེས་ཞོར་སྦྲ་སྒོར་བུད་པ། དེ་ནས་བྱིས་པ་དེའི་ཉེ་སར་བཏུད་ནའང་དོགས་པའི་བློ་སྐྱེས་པ། དེ་ནས་གར་ཡོང་མི་ཤེས་པའི་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་གྱི་བྱིས་པ་དེ་རུམ་ལ་བཅུག་ཅིང་བདག་ཏུ་དབང་སྟེ་མིང་ལའང་གངས་ཞེས་བཏགས་པའོ།། དོན་ཚན་གཉིས་པར་གངས་ཉིད་ལུག་རྫི་གཅོད་པས་ཇི་ལྟར་གསོས་བསྐྱེད་པའི་མི་ལོ་བཅུ་ཕྲག་རིང་གི་དུས་བསྟུངས་པར་བྱས་ཏེ་གངས་གློ་བུར་དུ་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་གར་སྟེགས་སུ་གླུ་དབྱངས་ལེན་བཞིན་པའི་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་དུས་ཚོད་ལ་མཐུད་ཅིང་། དེ་ནས་གངས(བུ)་ཀྱིས་གངས་ངོ་ཤེས་ཤིང་། ཁོང་གཉིས་ཀྱི་ལུས་ཕུང་དང་སེམས་ཁམས། དགའ་ཕྱོགས། འདོད་འདུན་ལ་སོགས་པ་ཆུ་ལ་ཆུ་བཞག་གི་ཚུལ་དུ་ཡོད་པས་མཉམ་གཤིབ་ཀྱི་སྟ་གོན་འགྲིག་པར་བྱས་པའོ།། དོན་ཚན་གསུམ་པར་གངས་དང་གངས་གཉིས་ལུས་དང་གྲིབ་མ་བཞིན་དུ་འབྲལ་ཐབས་མེད་པར་གྱུར་པ་དང་། ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་རང་རང་གི་ཡུལ་ལ་འཕྲིན་རེ་བྲིས་ཏེ་སོ་སོའི་ཕ་མ་གཉིས་རང་ཉིད་ལ་སྐོར་བརྒྱག་ཏུ་ཡོང་བར་ཞུས་པ་དང་། དེ་དོན་གྲུབ་རྗེས་གངས་གཉིས་ཀྱི་ཡོང་ཁུངས་གསལ་བར་བྱས་པ་དང་། ལུག་རྫི་གཅོད་པའི་རྨི་ལམ་ནང་གི་ཆུང་མའང་མངོན་སུམ་དུ་གྱུར་བས་བཟའ་མི་བཞི་ལྡན་གྱི་ཁྱིམ་ཚང་ཞིག་གྲུབ་པའི་དུས་ཐུང་ཐུང་ཞིག་ལས་བྲིས་མེད། དོན་ཚན་བཞི་བར་སྒྲུང་དུ་གསལ་བ་བཞིན། “ལོ་བཞིའི་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་འཚོ་བ་ནི་སྐད་ཅིག་ཙམ་གྱིས་འདས”ཞེས་ངག་སྦྱོར་གྱི་དུས་བསྟུངས་པར་བྱས་ཏེ། གངས་གཉིས་སློབ་ཆེན་མཐར་ཕྱིན་ཏེ་ཕྱིར་ཕ་ཡུལ་རྩྭ་ཐང་དུ་ལོག་པ་དང་། གནས་དེའི་བཀོད་པ་དང་ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་བོད་ཡིག་གི་སློབ་ཚན་ཁྲིད་བཞིན་པའི་དུས་ཤིག་ལ་ཁ་བ་བབས་པའི་ཚུལ་དང་། དེ་ལས་བྱུང་བའི་སེམས་ཚོར་ཅུང་ཟད་ལས་བྲིས་མེད། དེ་ནི “(སྒྲུང་གི)ཕྱོགས་གང་རུང་ཞིག་ཏུ་སྤྱི་བཤད་ཙམ་ལས་དོ་ར་མེད་པའི་དུས་སུ་རྗོད་པ་པོས་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་དུས་ཚོད་ལ་ཚད་བཀག་འཛིན་བཞིན་པ་ངེས་གཏན་ཡིན”ཞེས་བརྗོད་པ་ལྟར། རྩོམ་པ་པོས་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དང་སྐབས་དོན་ལ་བླང་དོར་བགྱིས་ཏེ་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་འཚོ་བ་མ་ལུས་པར་བྲིས་མེད་པའང་མཐར་གཏུགས་ན་བརྩམས་སྒྲུང་གི་དུས་ལ་དང་དོད་ཆེན་པོ་མཛད་པས་ཡིན་ནོ་སྙམ། དོན་ཚན་ལྔ་པ་ནི་མཐའ་མཇུག་གི་དོན་ཚན་ཡིན་ལ་ཡིག་འབྲུའང་དོན་ཚན་གཞན་དག་དང་བསྡུར་ན་མང་བར་མ་ཟད། སྒྲུང་ཐུང་འདིའི་དགོངས་དོན་གཙོ་བོ་མངོན་བྱེད་ཀྱི་འགལ་རྐྱེན་ཡང་དོན་ཚན་འདིའི་ནང་དུ་འདུག འོན་ཀྱང་དེར་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་དུས་ཚོད་རིང་པོ་མི་འདུག་སྟེ། གངས་སྐྱོན་ཞིག་བྱུང་སྟེ་དེ་ཟློག་ཐབས་ལ་བསམ་སྦྱོར་ཅི་རིགས་བསྟེན་པའི་བར་དུས་དེའོ།། ཡིན་ནའང་རྩོམ་པ་པོས་ངག་སྦྱོར་གྱི་དུས་ཚོད་ཅུང་ཟད་རིང་བར་བྱས་པ་ནི། གངས་གཉིས་ཀྱིས་གཞན་ཕན་གྱི་སེམས་བསྐྱེད་དེ་ཡུལ་དེར་འཁོད་པའི་སྐྱེ་འགྲོ་ཡོངས་ཀྱི་གངས་སྐྱོན་ཟློག་ཐབས་ལ་གངས(བུ)་ཀྱིས་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་གྱི་རང་ལུས་ངོ་མཚར་ཅན་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཡོང་སྒོ་བསག་རྒྱུའི་བློ་ཤར་ཅིང་། དེ་ནས་ཞིང་ཆེན་ཚགས་པར་ཁང་གི་རང་གི་སློབ་གྲོགས་དཔལ་འབྱོར་ལ་དེ་དོན་གསར་འགྱུར་གྱི་ལམ་ནས་སྤེལ་བར་བསྐུལ་བ་དང་། བསམ་དོན་གྲུབ་རྗེས་གངས་ཀྱི་རང་གི་ལུས་ཕུང་ཤོམ་སྟོན་ལ་བརྟེན་ནས་བསགས་པའི་ཡོང་སྒོ་དེས་གནོད་འཚེ་ཕོག་པའི་ཡུལ་མི་རྣམས་ཀྱི་ཆག་སྒོ་སེལ་བ་ལ་ཕན་ཆེ་བར་གྱུར་ནའང་། ཅུང་མ་འགོར་བར་ཕྱི་རྒྱལ་བ་སྐོར་ཞིག་ཀྱང་བསླེབས་ཏེ་གངས(མོ)་ཀྱི་ལུས་ཕུང་ཡང་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་ཡིན་པ་རྟོགས་རྗེས་ཁོ་མོའི་ལུས་ཕུང་ཡང་པར་ཏུ་གདབ་རྒྱུའི་སེམས་བྱུང་ཞིག་སྐྱེས་ཤིང་། རེེ་ཞིག་གནོད་འཚེ་ལས་ཐར་བའི་སྡེ་དཔོན་གཙོས་པའི་སྡེ་མི་རེ་འགས་དངུལ་ལོར་གྱི་བསླུ་བྲིད་ལྡོག་མ་ཐུབ་པར་ཡུལ་ཚོའི་སྲིད་གཞུང་གི་མི་སྣ་དག་དང་ངན་འབྲེལ་བྱས་ཏེ་བཙན་ཚུགས་ཀྱིས་པར་དུ་གདབ་རྒྱུའི་གྲོས་ཐག་ཆོད་པའི་མཚན་མོ་དེར་གངས་གཉིས་ཀྱང་རྒྱང་རིང་གི་ཕ་ཡུལ་དུ་ལོག་ཚར་བ་དེའོ།།
མདོར་ན། སྒྲུང་ཐུང་འདིའི་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་དུས་ནི་སྒྲུང་གི་དངོས་གཞིར་གསལ་བ་ཇི་བཞིན་མི་ལོ་ཉི་ཤུའི་གོང་ནས་མགོ་བརྩམས་ནའང་། ངག་སྦྱོར་གྱི་དུས་ལ་རིང་ཐུང་དང་མྱུར་བུལ་འཚམ་ཞིང་། གངས(མོ)་ལ་བརྟེན་ནས་གངས(བུ)་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་དང་ངོ་བོ་བརྗོད་པའི་གཏམ་གྱི་ཕྲེང་བ་ཁ་ཤས་བསྐྱར་ཟློས་བྱས་པ་ལའང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཉམས་ཆེས་ཆེར་ལྡན་པས་སྒྲུང་ཐུང་གི་སྒྲིག་གཞི་མཛེས་པའི་རྒྱན་དུ་སྣང་། བྱ་བ་ལ་ལྟོས་ནས་རིང་ཐུང་མ་ངེས་པ་སྣ་ཚོགས་པ་ཡོད་ཕྱིར་དུས་ཀྱི་རིང་ཐུང་ཡང་ཆ་མ་འཚལ་བའི་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་རྩ་དོན་འདི་གཙིགས་སུ་བཟུང་བས་སྒྲུང་ཐུང་འདི་ཡི་དུས་ཀྱི་བཀོད་སྒྲིག་ལ་ཡིད་དུ་འོང་བའི་ཁྱད་ཆོས་མཆིས་པར་འདོད་དོ།།
.
གཉིས། ཟོལ་སྨད།
སྒྲུང་ཐུང་འདིས་སྒྱུ་འཕྲུལ་དང་མངོན་སུམ་བསྣོལ་མར་བསྲེས་པའི་ཉམས་སྣང་ལ་བརྟེན་ནས་མི་གཤིས་ཀྱི་ངན་ཆ་སྟེ། འདོད་རྔམ་དང་། གཡོ་ཟོལ། དྲིན་ཅན་དྲིན་དུ་མི་གོ་བའི་ཚུལ་ངན་ལ་ཟུར་ཟ་དང་ཟོལ་སྨད(反讽)་ལེགས་པར་བྱས་འདུག གངས་གཉིས་ཀྱིས་བསམ་སྦྱོར་བཟང་པོས་གངས་སྐྱོན་ཐེབས་པའི་ཡུལ་མི་རྣམས་ལ་རོགས་རམ་གང་ལེགས་བགྱིས་ནའང་། སྡེ་དཔོན་གཙོས་པའི་མི་ཁ་ཤས་ཀྱིས་འདོད་པ་ཇེ་ཆེར་འཕེལ་པས་གངས(མོ)་ཀྱི་ལུས་ཕུང་ཡང་མི་ལ་བསྟན་ཏེ་དངུལ་ལོར་འཐོབ་པར་རེ། ཡིན་ནའང་། རྩོམ་པ་པོས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་བཀོད་པ་བཟང་པོའི་ལམ་ནས་ཚུལ་དེར་ཟོལ་སྨད་བྱས་འདུག་པ་ནི་སྒྲུང་དུ་གསལ་བ་བཞིན། “མཚན་མོ་དེར། སྲིད་གཞུང་གི་ལས་བྱེད་པ་དང་། དེ་གའི་སྡེ་དཔོན། ད་དུང་རྩྭ་ཐང་གི་མི་གཞན་ཚང་མས་མཉམ་གཅིག་ཏུ་རྨི་ལམ་རིགས་འདྲ་ཞིག་རྨིས། རྨི་ལམ་དུ་དབུ་སྐྲ་དུང་ལྟར་དཀར་བའི་བགྲེས་པོ་ཞིག་གིས་ཁོང་ཁྲོའི་ངང་གངས་དང་གངས་ནི་གངས་རིའི་ཁྱེའུ་ཡིན། ཁྱོད་ཚོས་དྲིན་ལན་ལོག་འཇལ་བྱེད་མི་རུང་ཞེས་བཤད་པ་རེད།”ཅེས་པ་དང་། དེའི་ཟླ་ལ“དེ་བཞིན་ལུག་རྫི་གཅོད་པ་དང་ཁོའི་ཆུང་མས་ཀྱང་རྨི་ལམ་ཞིག་རྨིས་བྱུང་སྟེ། དབུ་སྐྲ་དུང་ལྟར་དཀར་བའི་བགྲེས་པོ་ཞིག་གིས་གངས་དང་གངས་ནི་གངས་རིའི་ཁྱེའུ་ཡིན། ཁོ་གཉིས་ཀྱི་མཐའ་མཇུག་གི་གནས་མལ་ནི་གངས་རི་ཡིན་པས། ད་ཕྱིར་བསླེབ་རན་འདུག བདག་གིས་སྙིང་ཐག་པ་ནས་ཁྱེད་གཉིས་ལ་བཀའ་དྲིན་ཆེ་ཞུ་ཞེས་འཛུམ་ཤིག་ཤིག་གིས་བཤད་རྗེས་མི་སྣང་བར་གྱུར་སོང་།” ཞེས་ཕན་ཚུན་སྤང་འགལ་ལྟ་བུར་ཤར་བའི་བརྗོད་ཚུལ་གཉིས་ཀྱིས་ཟོལ་སྨད་ཀྱི་ཉམས་བཟང་པོ་ཞིག་ཐོན་པར་བྱས་འདུག་སྟེ། སྨ་ར་དུང་ལྟར་དཀར་བའི་བགྲེས་པོ་དེས་ཕྱོགས་གཅིག་ལ་ཁོང་ཁྲོ་བསྟན་པ་དང་། ཕྱོགས་གཅིག་ལ་འཛུམ་དཀར་བསྟན་པ། ཕྱོགས་གཅིག་ལ་དྲིན་ལན་ལོག་མཇལ་བྱེད་མི་རུང་ཞེས་བཀྱོན་ཕབ་པ་དང་། ཕྱོགས་གཅིག་ལ་བཀའ་དྲིན་ཆེ་ཞེས་དྲིན་གཟོ་བསྟེན་པ་གཉིས་ནི་ཟོལ་སྨད་ཤུགས་ཆེར་འབྱུང་བའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཐབས་ལམ་ཡག་པོ་ཞིག་རེད། ཟོལ་སྨད་ཀྱི་ཉམས་ཐོན་དགོས་ན། རྩོམ་པ་པོ་སྦས་པའི་ཚུལ་ལམ་ཚིག་རྒྱན་རང་བཞིན་གྱིས་སྒྲུང་ནང་དུ་གཟུད་དགོས་ཤིང་། ཕན་ཚུན་སྤང་འགལ་དུ་མཆིས་པ་ལྟ་བུའི་དོན་གཉིས་བསྡུར་བ་བྱེད་པ་དང་། ལྷོད་བག་དང་བར་ཐག་གི་ཚོར་བ་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་བསྐྱེད་དེ་ཟོལ་སྨད་བྱེད་མཁན་གྱི་ཡོན་ཏན་ངོམ་དགོས། ཟོལ་སྨད་དེའང་ཁྲོ་གཏམ་དང་དགག་བཞག་སྤེལ་པའི་ཚུལ་ལྟར་མ་ཡིན་པར་རྩོམ་པ་པོའི་ཤེས་རབ་དང་ཡིད་ཆེས་ཀྱིས་བསྐྲུན་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན། སྒྲུང་གི་མཇུག་ཏུ། “མི་རྣམས་ཀྱང་ལུག་རྫི་གཅོད་པ་དང་ཁོའི་ཆུང་མའི་གམ་དུ་འགྲེང་ནས་འགུལ་ཙམ་ཡང་མི་བྱེད་ལ། ཅི་ཞིག་བོར་བ་བཞིན་རྒྱང་རིང་གི་དཀར་ཞིང་བརྗིད་པའི་གངས་རིའི་ཕྱོགས་སུ་ཅེར་འདུག”ཅེས་ཅི་ཞིག་བོར་བ་བཞིན་ཞེས་མི་རྣམས་ཀྱི་ཟང་ཟིང་གི་འདོད་ཧམ་སྡུག་པོ་དེའི་བསྐྱེད་འབྲས་ལ་ཟོལ་སྨད་ནན་ཏུར་བགྱིས་པའོ།།
.
གསུམ། ཞར་བྱུང་སྐྱོན་ཅུང་ཟད་བསྟན་པ།
གོང་སྨྲས་དག་ནི་སྒྲུང་ཐུང་འདིའི་ཡོན་ཏན་གྱི་ཕྱོགས་དག་ཡིན། སྒྲུང་ཐུང་འདི་ཞིབ་ཀློག་མང་པོ་བྱེད་ཞོར་བསྟན་དོན་རྡོག་རྡོག་པོའི་ཆ་ལ་བསམ་གཞིག་རེ་བྱས་ན། སྒྲུང་གི་དོན་ཚན་ལྔ་པའི་ནང་དུ“དེ་སྔ་ཁུ་སིམ་མེར་འདུག་པའི་ས་མཐའི་རྩྭ་ཐང་དེ་ད་ནི་མི་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱ་མཚོ་འཁྱིལ་ཞིང་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་རྦ་རླབས་འཕྱུར་ནས་དངོས་གནས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཁྲོམ་ར་ཆུང་ཆུང་ཞིག་དང་མཚུངས། མི་རྣམས་ཀྱི་སིལ་ཏོག་ཟ་འཕྲོ་དང་། དུ་བའི་ཕྱི་ཤུན། དམ་བེ་སྟོང་བ་སོགས་ནི་ཁོར་ཡུག་གི་སྤང་ཐང་དུ་གང་སར་ཁྱབ་འདུག”ཅེས་པའི་ཚིག་ཕྲེང་འདི་བྱུང་། ཚིག་ཕྲེང་འདིའི་ཤུགས་སུ་རྩོམ་པ་པོས་བརྗོད་པར་འདོད་པ་ནི་ལྗོངས་རྒྱུ་རིག་གནས་ཀྱིས་བསྐྱེད་པའི་ངན་འབྲས་ཏེ། ཁོར་ཡུག་བཙོག་པོར་བཟོས་ན་སྣོད་བཅུད་འཁྲུག་པར་འགྱུར་བའི་ཉེན་བརྡ་ཙམ་བརྒྱག་འདོད་པ་དེ་ཡིན། ཡིན་ནའང་། སྒྲུང་ཧྲིལ་པོའི་བསྟན་དོན་ལ་བསམ་ཚེ། གོང་གི་འཕྲོས་དོན་དེ་ནི་ལྷག་མ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་སྣང་། རྒྱུ་མཚན་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། གངས་གཉིས་ཀྱིས་གནས་སྐབས་ཙམ་གྱི་གངས་སྐྱོན་བཟློག་ཐབས་སུ་གངས(བུ)་ཀྱི་ལུས་ཕུང་ལྗོངས་རྒྱུ་བར་ཤོམ་སྟོན་བྱས་པས་མི་ཚོགས་ཅུང་ཟད་འདུས་ནའང་། དེས་བསྐྱེད་པའི་སྣང་ཚུལ་ཡན་གར་བ་དེ་ནི་སྒྲུང་དུ་གླེང་རིན་མི་འདུག་སྙམ། དེ་ནི་གནས་སྐབས་ཙམ་ལས་ཡུན་རིང་གི་ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱུ་འགྲུལ་འགུག་པའི་ལས་ཤིག་མིན་པ་དང་། ཡང་ན། སྒྲུང་གི་བསྟན་དོན་དང་ཅུང་བར་ཐག་རིང་བའི་ཚོར་བའང་སྟེར། དེ་བས་གོང་གི་ཚིག་ཕྲེང་དེ་སྒྲུང་དུ་ཡོད་ཀྱང་རུང་ལ་མེད་ཀྱང་རུང་། གངས་གཉིས་ཀྱིས་གཞན་དོན་ཁུར་དུ་ཁྱེར་བཞིན་པའི་བཟང་སྤྱོད་འབྲི་བཞིན་པའི་དུས་སུ་རྩོམ་པ་པོས་སྨྱུག་ཁ་གློ་བུར་དུ་སྐབས་དོན་དང་འབྲེལ་བ་ཆེར་མ་མཆིས་པའི་ཁོར་ཡུག་གི་གནད་དོན་ལ་བསྐོར་ན་ཀློག་པ་པོའི་ལྟ་ཀློག་གི་གེགས་སུ་འགྲོ་ཞིང་། རྩོམ་པ་པོས་སྒྲུང་ཐུང་རྩོམ་བཞིན་པའི་དུས་ཀྱི་དེ་བྱུང་འབྲེལ་གྱི་ཚོར་བ་ཕལ་བ་དག་རྒྱ་ཡན་དུ་བཏང་བའམ་བདག་མ་ཐུབ་པའི་གནད་ཅིག་ཀྱང་མངོན། དེ་བས་སྣང་ཚུལ་འདིའི་རིགས་བརྩམས་སྒྲུང་ཚིག་རྒྱན་རིག་པའི་གཞུང་དུ་རྣམ་པར་གཅོད་དགོས་པའི་ལས་ཤིག་ཏུ་ལྟ་བས་འཛེམ་པར་རིགས་སོ་སྙམ།
.
མཇུག་བསྡུ།
སྒྲུང་ཐུང་འདིའི་དོན་ཉམས་ཀྱི་ཆ་ནས་རྩོམ་པ་པོས་དེང་རབས་ཀྱི་ཕུན་ཚོགས་དཔལ་ཡོན་ལ་བློ་མ་སོང་བར་རང་ཉིད་འཚོ་སའི་མངོན་སུམ་གྱི་ཟང་ཟིང་དང་། ཚུལ་འཆོས། ལུགས་ངན། བསླུ་བྲིད་ལ་སོགས་པ་མ་བཟོད་པར་གདོད་མའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་ཆོས་མང་པོར་ཡིད་རབ་ཕྱོགས་ཤིང་། འགྲོ་བ་མི་རང་ཉིད་སྔར་གོམས་ཤིང་འདྲིས་པའི་ཆོས་དག་དྲན་པར་བྱས་ཏེ་དེ་འབྲེལ་གྱི་རིག་གནས་ཀྱི་བག་ཆགས་གང་ཞིག་མི་ཉམས་པའི་བགྱི་བར་རྩོམ་པ་དང་། མི་གཤིས་ཀྱི་རྫབ་དོང་དང་མི་དགེ་བའི་གནས་ལས་ལྡོག་འདོད་ཀྱི་བསམ་པས་ཀུན་ནས་བསླངས་ཏེ་བསོད་ནམས་དང་བདེ་སྐྱིད་ཀྱིས་འཁྱོག་པའི་འཚོ་བ་གང་ཞིག་ཡིད་དུ་བྱས་པ་དང་། མདོར་ན། རྒྱང་རིང་གི་ཕ་ཡུལ་ལ་སྨོན་པ་དང་། ཕྱིར་ལོག་པར་འདོད་པ། དེང་རབས་ཀྱི་མིའི་རྣམ་ཤེས་སླད་ཅན་དེ་གསོ་བར་བྱ་བ་ལ་སེམས་བསྐྱེད་པ་བཅས་ཀྱི་བསྟན་དོན་ཟབ་མོ་ཞིག་མཆིས་པས། གདོད་མ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཆོས་མངོན་པར་གསལ་བའི་མིའི་རིགས་རིག་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་ཡག་པོ་ཞིག་ཏུ་འདོད་ལ། ཚིག་རྒྱན་གྱི་ཐབས་རྩལ་གྱི་ཆ་ནས་ཀྱང་བསྟན་དོན་དེ་ཉིད་བདེ་བླག་ཏུ་སྟོན་བྱེད་ལ་དུས་ཀྱི་བཀོད་སྒྲིག་དང་ཟོལ་སྨད་ཀྱི་ནུས་པ་ལེགས་པར་ཐོན་འདུག་པས་སྒྲུང་ཐུང་ལེགས་གྲས་ཤིག་ཏུ་འདོད་དོ།།
.
(གསལ་བཤད། དཔྱད་རྩོམ་འདི་2018ལོའི<<བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་གྱི་རིག་དེབ>>འདོན་ཐེངས་བཞི་བར་བཀོད་ཡོད།)
མཆན་འགྲེལ་དང་དཔྱད་ཡིག
<<གངས>>ནི་ཐོག་དང་པོར1999ལོའི་<<སྦྲང་ཆར>>འདོན་ཐེངས་གཉིས་པར་སྤེལ་ཅིང་། 2009ལོར་རྩོམ་པ་པོའི་བརྩམས་སྒྲུང་བསྡུས་དེབ<<བསླུ་བྲིད>>ཅེས་པར་བདམས་འདུག འདིར་ཕྱི་མ་དཔྱད་གཞིར་བཟུང་བའོ།།
列维·布留尔 著 丁由 译：《原始思维》，商务印书馆，1997年，P5.
དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བས་བརྩམས། ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།(སྟོད་ཆ) [M] བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2014ལོ། ཤ129
荣格 著 冯川 苏克 译：《心理学与文学》，三联书店，1987年，P54.
བསྟན་དར་ལྷ་རམས་པས་བརྩམས། བསྟན་དར་ལྷ་རམས་པའི་གསུང་འབུམ་བཞུགས་སོ།།(སེར་གཙུག་ནང་བསྟན་དཔེ་རྙིང་འཚོལ་བསྡུ་ཕྱོགས་སྒྲིག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས།) བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2008ལོ། ཤ532
李建军 著：《文学因何而伟大—论经典的条件与大师的修养》，华夏出版社，2010年，P239.
པད་མ་ཚེ་བརྟན་གྱིས་བརྩམས། བསླུ་བྲིད། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2009ལོ། ཤ133
爱德华·希尔斯 著 傅铿 吕乐 译：《论传统》，上海世纪出版集团，2009年，P3.
ཡོངས་འཛིན་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱིས་བརྩམས། བློ་རྟགས་བསྡུས་གསུམ་གྱི་སྡོམ་ཚིག་དང་། སེམས་སེམས་བྱུང་གི་སྐོར་རྣམས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིགས་པ་བཞུགས་སོ།། སེར་གཙུག་ནང་བསྟན་དཔེ་རྙིང་འཚོལ་བསྡུ་ཕྱོགས་སྒྲིག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས། ཤ47
མཚོ་སྔོན་བོད་ཡིག་གསར་འགྱུར་ཁང་གིས་བསྒྲིགས། ནགས་ཀློང་ཁུ་བྱུག་འདུ་གནས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006ལོ། ཤ414-415
叶舒宪 主编：《文学与治疗》，社会科学出版社，1999年，P8.
གཡུ་ཐོག་རྙིང་མ་ཡོན་ཏན་མགོན་པོ། རྒྱུད་བཞི། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2015ལོ། ཤ385
N.Frye,Literature as Critique of Pure Reason,Myth and Metaphor,ed. by R.D.Denham,The University Press of Virginia,1990. 168-182. 叶舒宪 主编：《文学与治疗》，社会科学出版社，1999年，P15ནས་བརྒྱུད་འདྲེན་བྱས།
弗朗兹·博厄斯 著 刘莎 等译：《人类学与现代生活》，华夏出版社，1999年，P96.
འཇུ་མི་ཕམ་འཇམ་དབྱངས་རྣམ་རྒྱལ་རྒྱ་མཚོ། མཁས་པའི་ཚུལ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2005ལོ། ཤ165
འཇུ་མི་ཕམ་འཇམ་དབྱངས་རྣམ་རྒྱལ་རྒྱ་མཚོ། མཁས་པའི་ཚུལ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2005ལོ། ཤ160
འཇུ་མི་ཕམ་འཇམ་དབྱངས་རྣམ་རྒྱལ་རྒྱ་མཚོ། མཁས་པའི་ཚུལ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2005ལོ། ཤ166
གཏམ་རྒྱུད་ནང་གི་བྱ་བ་བསྟུད་མར་མཐུད་པའི་དུས་ཀྱི་གོ་རིམ་དང་། བྱ་བ་དེ་དག་ངག་སྦྱོར་དུ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་པའི་དུས་ལྟར་སྣང་ཞེས་བརྗོད་པ་ལྟར། སྔ་མ་ནི་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་དུས་དང་ཕྱི་མ་ནི་ངག་སྦྱོར་གྱི་དུས་སོ།། 热拉尔·热奈特 著 王文融 译：《叙事话语 新叙事话语》，中国社会科学出版社，1990年，P13
འཇུ་མི་ཕམ་འཇམ་དབྱངས་རྣམ་རྒྱལ་རྒྱ་མཚོ། མཁས་པའི་ཚུལ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2005ལོ། ཤ162
申丹 王丽亚 著：《西方叙事学：经典与后经典》 , 北京大学出版社，2010年，P114
པད་མ་ཚེ་བརྟན། བསླུ་བྲིད། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2009ལོ། ཤ127
པད་མ་ཚེ་བརྟན། བསླུ་བྲིད། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2009ལོ། ཤ136
华莱士·马丁 著 伍晓明 译：《当代叙事学》， 北京大学出版社，2006年，P121
པད་མ་ཚེ་བརྟན། བསླུ་བྲིད། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2009ལོ། ཤ144
པད་མ་ཚེ་བརྟན། བསླུ་བྲིད། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2009ལོ། ཤ145
པད་མ་ཚེ་བརྟན། བསླུ་བྲིད། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2009ལོ། ཤ145
པད་མ་ཚེ་བརྟན། བསླུ་བྲིད། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2009ལོ། ཤ142
པར་དབང་ཁོངས་གཏོགས་ས་ནི་རྩོམ་པ་པོ་དྲ་བ།བརྒྱུད་སྤེལ་བྱེད་དུས་ངེས་པར་དུ་དྲ་ཐག་སོར་བཞག་བྱ་དགོས།
རྩོམ་ཡིག་གི་སྦྲེལ་ཐགhttps://www.tbwriters.com/?p=717
དཔྱད་མཆན་སྤེལ།