གལ་སྲིད་ཁྱེད་རང་ཤེས་ཡོན་ལ་དུང་ཞིང་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཐད་སེམས་ཁུར་ཡོད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ན་གོང་གི་གནད་དོན་དེ་དག་ང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་ཤེས་དགོས་པའི་ཚོར་སྣང་ཞིག་ངང་གིས་སྟེར་ངེས་རེད། མ་ཟད། གནད་དོན་དེ་དག་གི་ཐོག་ཞིབ་པར་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ཏེ་ང་ཚོའི་ཆབ་སྲིད་བསམ་བློའི་སློབ་སྦྱོང་ཡར་རྒྱས་ཇི་ལྟར་གཏོང་དགོས་མིན་དང་། འཁྱོག་བཞིན་པའི་ང་ཚོའི་གནས་བབ་ལའང་བཅོས་བསྒྱུར་གྱི་བསམ་བློ་ཞིག་རྙེད་ངེས་ཡིན། བློ་ཕངས་པ་ཞིག་ལ་ང་ཚོས་གནད་དོན་དེ་དག་གི་ཐོག་དོ་སྣང་བྱེད་ཀྱི་མེད་ལ། སྨྱུ་གུ་ཐོགས་པ་ཙམ་གྱིས་རྟོག་སད་པར་རློམ་པ་དག་ཀྱང་དཔྱད་བརྗོད་ནང་འཁོར་མ་འགའ་རེ་བྲིས་ནས་རང་མཐོ་རང་རློམ་གྱི་དག་སྣང་གི་ཞིང་ཁམས་མྱུལ་བཞིན་ལོ་རྒྱུས་ལ་འཁང་ར་རེ་བྱེད་པ་ལས་གཞན་འཇོན་ཐང་གང་ཡང་མེད། དེ་དག་གི་སྨོན་སེམས་ཤོར་ས་ནི་དོན་དངོས་ཐོག་འཛམ་གླིང་ལོ་རྒྱུས་ནང་བྱས་རྗེས་གང་ཡང་མེད་ཀྱང་ཅུང་གྲགས་ཆེ་བའི་སྟོང་བསམ་དང་གྲུབ་འབྲས་མེད་པའི་བསམ་ཚུལ་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྐྱེ་བོ་དེ་དག་རེད།
དེ་ལས་འགྱོད་པ་ཆེ་བ་ནི་གནད་དོན་དེ་དག་སྔར་རང་ས་མ་ཤོར་སྔོན་ནས་དོ་སྣང་བྱེད་དགོས་པ་ཤ་སྟག་རེད་འདུག འོན་ཀྱང་། སུའི་ལན་པ་རེད་དམ། སུ་ལ་གྱོད་གཏུགས་བྱ་དགོས་སམ། ཁོང་ཚོ་ཐམས་ཅད་འདས་ཟིན་པས་སུ་ལའང་འཁང་ར་བྱེད་ས་མེད། དེའི་ཕྱིར་ད་ལྟའི་ང་ཚོའི་དུས་རབས་འདི་སྨྲེ་ངག་གིས་ཁེངས་པའི་ཡར་རྒྱས་མེད་པའི་དུས་རབས་ཤིག་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་ནམ། ཡང་ན་སྙིགས་དོར་བཅུད་ལེན་བྱས་ཏེ་ང་ཚོའི་ཤེས་རིག་གི་དཔལ་ཡོན་དབུལ་བའི་མྱ་ངམ་ཐང་ཆེན་འདི་ན་སྣ་ཚོགས་ཤེས་བྱའི་ཚོགས་ཀྱི་མེ་ཏོག་གི་ལྡུམ་ར་ཞིག་གསར་བསྐྲུན་བྱ་རྒྱུ་ཡིན།
ད་དུང་ངས་ཚོར་བ་དམར་རྗེན་ཞིག་ཁྱེད་ཅག་གི་མདུན་དུ་བསྟན་ན། ང་ཚོའི་མཁས་པའི་གོ་མིང་འཛིན་པ་དག་གིས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྟོང་ཆ་མ་ཤེས་པ་ཡིན་ནམ། ཡང་ན་ཤེས་ནས་ཁྱད་དུ་གསོད་པ་ཡིན་མིན་ཆ་མི་འཚལ་བར་ཁེ་བཟང་ཡོད་པའི་ཁ་ཕྱོགས་ཀྱི་ལས་རིགས་སུ་བཞུགས་པ་ལས། དོན་དངོས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དཔལ་ཡོན་འཕེལ་རྒྱས་ལ་མིག་དཔེ་སྟོན་རྒྱུ་ཕར་བཞག་བསམ་གཞིག་ཀྱང་བྱེད་ཀྱི་མི་འདུག དེ་ནི་ཉེ་བའི་ཆར་ནང་བསྒྱུར་བྱས་པའི་དཔེ་དེབ་ཀྱི་ཚོགས་ལ་ཐེངས་གཅིག་བསྐྱར་ཞིབ་བྱས་ནས་ཤེས་གསལ་རེད། མདོར་བསྡུས་ན་ང་ཚོའི་མ་འོངས་པའི་མི་རབས་རྗེས་མའི་བུ་ཕྲུག་ཚོའི་བསམ་བློ་ཚད་བཀག་ཅན་དུ་སྐྲུན་གྱིན་ཡོད་ལ་ང་ཚོའི་སྐད་ཡིག་གི་ཟུངས་ཁྲག་འཛག་བཞིན་པར་སྣང་མེད་དུ་བཞག་པ་དང་གཉིས་སུ་མེད། དེ་ལས་ཀྲུང་གོའི་སྒྲིག་འཛུགས་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་བོད་ཡིག་སྡེ་ཚན་ཁག་གིས་ཕྱོགས་གང་ས་ནས་མཐོང་ཐབས་བྱས་ཏེ་གང་ཐུབ་གང་འཇོན་གྱིས་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པ་མིག་དང་སེམས་ཀྱི་ལོངས་སྤྱོད་དུ་གྱུར་ཡོད། འོན་ཀྱང་། དེ་དག་ཙམ་གྱིས་དུས་རབས་འདིའི་རང་མི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་རིག་གི་སྐོམ་པ་སེལ་ཐུབ་བམ།
ད་དུང་ངས་ཨ་རིའི་གཞུང་ཚབ་སློབ་གྲྭའི་དབྱིན་ཡིག་དཔེ་ཁང་དང་གནས་ག་གེ་མོའི་བོད་ཡིག་གི་དཔེ་ཁང་ཆེ་གྲས་ཤིག་མྱུལ་བའི་གནས་ལུགས་ཤིག་བཤད་འདོད་བྱུང་། དེ་ནི་ངའི་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་ཚོད་ལྟ་ཞིག་གམ་དུས་ཐུང་ཞིབ་འཇུག་གི་ཐབས་ལམ་ཞིག་སྤྱད་ནས་བྱུང་བའི་གྲུབ་འབྲས་ཤིག་སྟེ། བློ་གྲོས་དང་ལྡན་པ་རྣམས་ཡིད་སྐྱོ་དགོས་པའི་གནད་དོན་ཞིག་ཡིན།
ངས་དཔེ་ཁང་དང་པོའི་ནང་ཡར་འཛུལ་མ་ཐག་སྡེ་ཚན་སོ་སོ་ནས་གདམ་གསེས་བྱས་པ་མིན་པར་དཔེ་མཛོད་ཁང་གི་ཟུར་ཞིག་ལ་དཔེ་སྒྲོམ་བསྐྱར་བཟོ་བྱེད་ཀྱིན་པའི་ལས་གཞིའི་འོག་དཔེ་དེབ་རྣམས་གང་བྱུང་དུ་སྤུངས་ནས་བཞག་པའི་དབུས་ནས་ལག་ཏུ་གང་སོན་གྱི་དཔེ་དེབ་བཅུ་གསུམ་བླངས་པ་ཡིན། དཔེ་ཁང་གཉིས་པ་ལ་དེ་ལྟར་མིན་པར་སྡེ་ཚན་ཇི་ཡོད་ཐམས་ཅད་ནས་དཔེ་དེབ་སྤུས་ཀ་དག་པར་མཐོང་བ་དག་བླངས་པ་ཡིན།
དཔེ་ཁང་དང་པོ་ནི་གོང་ཞུས་ལྟར་ལྡི་ལི་ཨ་རིའི་གཞུང་ཚབ་ཀྱི་སློབ་གྲྭའི་དཔེ་ཁང་རེད། ད་ངས་ཅི་ཞིག་བྱས་པ་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན་དཔེ་དེབ་དེ་དག་རེ་རེ་བཞིན་ནང་དོན་ལ་དཔྱད་ཞིབ་བྱེད་འགོ་བརྩམས་པ་ཡིན། དེ་ནི་ཤེས་འདོད་ཅན་གྱི་བློ་ལྡན་སྐྱེ་བོ་མགུ་བར་བྱེད་པ་ཤ་སྟག་སྟེ།
དེབ་དང་པོ། ཨ་ཕྷི་རི་ཁའི་དྲན་གསོ། <<Africa remembered>> དེའི་ནང་དོན་ནི་ནུབ་ཨ་ཕྷི་རི་ཁའི་བྲན་གཡོག་ཚོང་ལས་དུས་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རེད་འདུག
དེབ་གཉིས་པ། ལོ་བརྒྱའི་དམག་འཁྲུག <<The hundred years’ war>> དེ་ནི་འདས་པའི་ལོ་བརྒྱའི་རིང་གི་འཛམ་གླིང་དམག་འཁྲུག་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་པའི་གནད་དོན་རེད།
དེབ་གསུམ་པ། ཤར་ཡོ་རོབ་ནང་གི་གསར་བརྗེ། <<Revolution in eastern Europe>> དེབ་དེའི་ནང་ཤར་ཡོ་རོབ་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་སོ་སོའི་གསར་བརྗེའི་བརྒྱུད་རིམ་རྣམས་གསལ་པོར་འཁོད་འདུག
དེབ་བཞི་པ། བཟོ་ལས་དང་མངའ་ཐང་། <<Industrial and Empire>> དེེབ་དེ་ནི་བཟོ་ལས་གསར་བརྗེའི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་དང་འབྲེལ་དེའི་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་གླེང་བའི་སྐོར་རེད་འདུག
དེབ་ལྔ་པ།རྩིས་རིག་གི་བྱུང་རབས་ཤིག <<A History of Mathematics>> དཔེ་དེབ་དེ་ནི་མཐུག་ལ་རྩིས་རིག་གི་ནང་དོན་ཞིབ་ཚགས་ཀྱིས་བརྗོད་པ་ནི་ཐོག་མར་གྲངས་ཀྱི་བྱུང་ཚུལ་ནས་བརྒྱུད་ཨི་ཇིབ་ཀྱི་གནའ་བོའི་རྩིས་རིག་གི་ཤུལ་བཞག མེ་སོ་ཕྷོ་ཏྲ་མི་ནི་ཡའི་སྐབས་སུ་རྩིས་རིག་གི་ལུགས་གསར་རྙེད་བྱུང་ཚུལ་དང་རྩིས་རིག་གི་སྐྱོན་ཆ་རྣམས་ངེས་ཤེས་བྱུང་སྟེ་དག་ཐེར་བྱས་པ། དེ་ནས་གྷི་རིག་དཔའ་བོའི་དུས་རབས་ཀྱི་རྩིས་རིག པེ་ལེའི་ཀྲོ་དང་ཨ་རི་ཐོ་ཏྲལ་ (Plato and Aristotle) གྱི་དུས་རབས་ཀྱི་གྲངས་ཀྱི་རིག་པ། དེ་ནས་རྒྱ་ནག་དང་རྒྱ་གར་གྱི་རྩིས་རིག་དར་འཕེལ། རིག་གནས་བསྐྱར་དར་སྐབས་ཀྱི་རྩིས་རིག དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ལྟ་སྟངས་སོགས་ཞིབ་ཅིང་རྒྱས་པའི་ནང་དོན་གྱིས་གྲུབ་འདུག
དེབ་དྲུག་པ། འཇིག་རྟེན་དངོས་དང་འཆར་སྣང་གི་འཇིག་རྟེན། << Real and Imagined worlds>> དེ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་གི་དཔེ་དེབ་གྲགས་ཅན་ཞིག་རེད་འདུག་ལ་རྩོམ་པ་པོ་དེ་འདྲ་བས་ཆུ་ཚད་ལོངས་པའི་ཐོག་ནས་དངོས་ཡོད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་ལྟ་ཚུལ་གཞིར་བཞག་སྟེ་མི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་དཔྱད་བརྗོད་དང་བྱུང་འཕེལ་རྗོད་པར་བྱེད།
དེབ་བདུན་པ། ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་པོའི་སེམས་ཁམས་དང་ཐབས་ལམ། <<The mind and method of the historian>> དེབ་དེ་ནི་ཁ་བྱང་གི་ནང་དོན་བཞིན་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་པོ་ཚོས་ངེས་པར་དུ་བལྟ་དགོས་པའི་དཔེ་དེབ་གལ་ཆེན་ཞིག་རེད་འདུག དེས་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་པོ་དག་ལ་ལོ་རྒྱུས་ལ་ལྟ་ཚུལ་དང་དབྱེ་ཞིབ་བྱ་ཚུལ། ལོ་རྒྱུས་འབྲི་བ་དང་བཤད་པའི་སྐབས་ཀྱི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་འཁྱེར་སོ་སོགས་ལམ་སྟོན་བྱས་འདུག
དེབ་བརྒྱད་པ།ཡར་རྒྱས་ཀྱི་ལམ། <<Paths to progress | Bread and freedom in developing society>> ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་གི་བག་ལེབ་དང་རང་དབང་། ཞེས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་དབང་བསྒྱུར་འོག་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་དེང་དུས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དོན་ངོ་མའི་བདེ་སྐྱིད་དང་འདུན་པར་ཞིབ་དཔྱད་བྱས་ཏེ་དོན་ངོ་མའི་ཡར་རྒྱས་ཅི་ཞིག་ཡིན་མིན་ཐད་དོགས་སློང་དང་རང་ཉིད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་བཀོད་པ་ཞིག་རེད་འདུག
དེབ་དགུ་པ། ཕྱི་ཡུལ་དུ་བྱ་བར་ཞུགས་པའི་དཀའ་ཉེས་སམ་མཚར་སྣང་། << The adventure of working abroad>> དེ་ནི་རྩོམ་པ་པོ་ཉིད་ཀྱིས་ཕྱི་ཡུལ་དུ་བྱ་བར་ཞུགས་པའི་དཀའ་ཉེས་དང་མཚར་སྣང་འདྲེས་མའི་བརྒྱུད་རིམ་བཤད་ཞོར་དུ་ལུང་པ་གཞན་དང་གཞན་གྱི་གནས་སྟངས་དང་འཚོ་བ་སྐྱེལ་སྟངས་མི་འདྲ་བའི་ཐོག་གསལ་འབྲི་བྱས་ནས་འོང་འགྱུར་ས་གནས་དེར་སྐྱོད་མཁན་རྣམས་ལ་རྒྱུས་མངའི་བག་ཆགས་འཇོག་པར་ཕན་ཐོགས་བསྐྲུན་ཡོད། ང་ཚོའི་སྐད་ཡིག་ནང་གནས་བཤད་ཕུད་གོང་གི་དཔེ་དེབ་འདྲ་བ་རྩོམ་མཁན་རེ་ཟུང་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་ནི་མཁས་དབང་དགེ་ཆོས་ལགས། ཤེས་རབ་དར་རྒྱས་ལགས། མིང་བརྗེད་ཟིན་པའི་སུད་སི་གནས་སྡོད་ངམ་རིང་པའི་རྒན་ལགས་ཞིག་ལས་ཕྱི་ཡུལ་མྱུལ་བའི་རིག་གཞུང་རྒྱུས་ལོན་དང་དབྱེ་ཞིབ་ཀྱི་དཔེ་དེབ་ཧ་ཅང་དཀོན།
དེ་ལྟར་གོང་བཞིན་དཔེ་དེབ་རེ་རེ་ནས་གསལ་བཤད་བྱེད་མི་དགོས་པར་མདོར་ན་བོད་ཡིག་ནང་ཡོད་པ་རྣམས་གཅིག་མཚུངས་སུ་བཏང་སྟེ། དེའི་ཐོག་དབྱིན་སྐད་དུ་ཚན་རིག་གི་དཔེ་དེབ་གང་མང་། མཁའ་དབྱིངས་དང་བར་སྣང་ཚན་རིག་གི་སྐོར། འཆར་ཡན་གྱི་བརྩམས་སྒྲུང་དོན་སྙིང་ལྡན་པ་དུ་མ། སྐད་ཡིག་འདྲ་མིན་གྱི་རང་བཞིན་ལ་དཔྱད་པ། རྒྱལ་ཁབ་འདྲ་མིན་གྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས། གནའ་དེང་གཉིས་ཀའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་སོགས་བརྗོད་བྱའི་ཁྱབ་ཁོངས་བློ་ཡུལ་ན་བསྡོམས་རྩིས་རྒྱག་དཀའ་བའི་གནས་ཡིན། དེ་ལྟར་མཐའ་ཡས་པའི་ཤེས་བྱའི་ཚོགས་ཀྱིས་ཅི་ཞིག་ལ་རིན་ཐང་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད་དམ། དེ་ནི་ངེས་པར་དུ་བསམ་དགོས་པའི་གལ་ཆེན་ནང་གི་དོན་ཆེན་གྱི་གནད་དོན་ཞིག་ཡིན།
པར་དབང་ཁོངས་གཏོགས་ས་ནི་རྩོམ་པ་པོ་དྲ་བ།བརྒྱུད་སྤེལ་བྱེད་དུས་ངེས་པར་དུ་དྲ་ཐག་སོར་བཞག་བྱ་དགོས།
རྩོམ་ཡིག་གི་སྦྲེལ་ཐགhttp://www.tbwriters.com/?p=2808
ཉེ་མཆན།